ชื่อนี้มาจากเมืองมุมไบ มุมบา หรือ มาฮา-อัมบา พาตรอน นามของเทพธิดาผู้อุปถัมภ์ (กุลาเดวาตา) มุมบาเดวีของชุมชนโคลีดั้งเดิม — และคําว่า "มารดา" ในภาษามาราฐี ซึ่งเป็นภาษาแม่ของประชาชนและภาษาอย่างเป็นทางการของมาฮาร์ธา อัชตรา ชาวโคลีมีที่มาจากเมืองกาทิวาด์และเซ็นทรัลคุชราต และตามแหล่งข่าวที่พวกเขานําเทพธิดามุมบามาจากกาทิวาด (คุชราต) มามอบให้เธอ อย่างไรก็ตาม แหล่งข่าวอื่นไม่เห็นด้วย ว่าชื่อของมุมไบมาจากเทพธิดามุมบา

วัดมุมบาเดวี ซึ่งเมืองมุมไบจะตั้งชื่อให้เป็นที่รู้จัก

ชื่อเก่าแก่ที่สุดของเมืองนี้คือ คาคามูชี และกาจุนคจา; บางครั้ง มัน ก็ ยัง ใช้ อยู่ ในปี ค.ศ. 1508 กัสปาร์ คอร์เรีย นักเขียนชาวโปรตุเกส ใช้ชื่อ "Bombaim" ใน Lendas da India ("Legend of India") ของเขา ชื่อ นี้ อาจ จะ มา จาก ชื่อ ของ กาลิเชียน - โปรตุเกส วลี bom baim หมายถึง "อ่าว ดี เล็ก ๆ " และ Bombaim ยังคง ใช้ กัน ใน โปรตุเกส ในปี 1516 ดูอาร์เต บาร์โบซา นักสํารวจชาวโปรตุเกสใช้ชื่อว่า ทานา-ไมอัมบู: ดูเหมือนว่า ทานาจะหมายถึงเมืองที่ติดกัน ของเทน และ ไมอัมบู ถึง มุมบาเดวิ.

ความหลากหลายอื่นๆ ที่บันทึกในศตวรรษที่ 16 และศตวรรษที่ 17 ได้แก่: มอมบายน์ (1525), บอมเบย์ (1538), บอมเบน (1552), บอมบายม์ (1552), มอนบายิม (1554), มอมบายิม (1554), (1563), 6644) ตัวแทนของแบมบาย์ (1666) ทําการระดมทํา (1666) the gombaiim (1666), the gombeye (1676), Boon Bay (1690), และ Bon Bahia หลัง จาก ที่ ภาษาอังกฤษ ได้ เข้า ครอง เมือง ใน ศตวรรษ ที่ 17 ชื่อ โปรตุเกส ก็ ถูก ทํา ให้ เป็น บอมเบย์ ใน ตอน นั้น อาลี มูฮัมหมัด คาน จักรพรรดินีอิมพีเรียลเดวาน หรือรัฐมนตรีรายได้ของจังหวัดคุชราต ในมิราต-อัห์เมดี (ปี 1762) ได้อ้างถึงเมืองดังกล่าวว่ามันไบ (มานไบ)

หลุยส์ รูซเซเลท นักเดินทางชาวฝรั่งเศสที่เดินทางเยือนเมื่อปี 2406 และปี 2511 ซึ่งเคยออกหนังสือชื่อลินเดราชาห์ ซึ่งตีพิมพ์ครั้งแรกในปี 2510 "นักนิเวศวิทยาได้รับชื่อนี้มาจาก โบรา เบีย โปรตุเกส หรือ (ฝรั่งเศส) บอน ไบ อังกฤษ: "อ่าวดี") ไม่ทราบว่า เทพธิดาของเกาะนี้ได้มาจากโบราณสถานห่างไกล บอมบา หรือ มัมบา เดวิ และเธอยังคง...

ในช่วงปลายศตวรรษที่ 20 เมืองดังกล่าวถูกอ้างถึงว่าเมืองมุมไบ หรือมัมไบในมาราธี คอนคานี คุชราตี กันนาดาและสินธี และบัมไบในฮินดี รัฐบาลอินเดียได้เปลี่ยนชื่อภาษาอังกฤษเป็นมุมไบอย่างเป็นทางการในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2538 นี่เป็นการต่อต้านพรรคชาตินิยมมาราฐี ชิฟ เซนา ซึ่งเพิ่งชนะการเลือกตั้งรัฐมหาราษฏระ และสะท้อนให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงชื่อที่คล้ายกันทั่วประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในมหาราษฏระ จากข้อมูลของสเลต "พวกเขาแย้งว่า 'บอมเบย์' เป็นภาษาอังกฤษที่เสียหายของ 'มุมไบ' และเป็นมรดกที่ไม่พึงประสงค์จากการปกครองอาณานิคมของอังกฤษ" นายสเลตยังได้กล่าวว่า "การผลักดันให้เปลี่ยนชื่อบอมเบย์เป็นส่วนหนึ่งของขบวนการที่ใหญ่กว่าในการเสริมสร้างเอกลักษณ์ของมาราฐีในภูมิภาคมหาราษฏระ" แม้ว่าเมืองดังกล่าวจะยังคงถูกอ้างถึงโดยชาวบอมเบย์บางคน และชาวอินเดียจากอินเดียในพื้นที่อื่น ๆ ก็ตาม แต่การพูดถึงเมืองนี้โดยใช้ชื่อที่ต่างจากมุมไบก็เป็นที่ถกเถียงกัน ทําให้เกิดการระเบิดทางอารมณ์บางครั้งก็เกิดจากความรุนแรงทางการเมือง

บุคคลจากมุมไบ

มีผู้พํานักอยู่ในมุมไบชื่อว่า มุมไบการ์ ในมราฐี ซึ่งคําต่อท้ายคาร์ หมายถึงประธานาธิบดีแห่งสเปน ผู้พํานักอาศัยอยู่ในกรุงมุมไบ คํานี้ถูกใช้ไปนานพอสมควร แต่ความนิยมนั้นเพิ่มมากขึ้นหลังจากชื่อทางการเปลี่ยนเป็นมุมไบ ภาพ เก่า เช่น Bombayite ก็ ใช้ อยู่

ประวัติศาสตร์ยุคแรก

ถ้ําคานเฮริ ประกอบด้วยประติมากรรมและภาพเขียนของชาวพุทธ ที่มีอายุตั้งแต่ศตวรรษที่ 1 ถึงศตวรรษที่ 10 ซี

เมืองมุมไบสร้างขึ้นบนเกาะที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นหมู่เกาะเจ็ดเกาะ เกาะบอมเบย์ ปาเรล มาซากาออน มาฮิม โคลาบา วอร์ลี และเกาะโอลด์วูแมน (หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า ลิตเติล โคลาบา) ไม่ มี ใคร รู้ เลย ว่า เกาะ เหล่า นี้ มี คน อาศัยอยู่ ใน ครั้ง แรก พบการแบ่งแยกของสมัยไพลสโตซีนตามพื้นที่ชายฝั่งบริเวณเมืองคันดิวาลีทางตอนเหนือของมุมไบ ชี้ให้เห็นว่ามีการอยู่อาศัยในหมู่เกาะดังกล่าวนับตั้งแต่ยุคหินของเอเชียใต้ บาง ที ใน ตอน ต้น ของ ยุค สามัญ หรือ อาจ จะ ก่อน หน้า นั้น พวก เขา ได้ เข้า มา ครอบครอง โดย ชุมชน ประมง โคลี

ใน ศตวรรษ ที่ สาม ก่อตั้ง เกาะ ขึ้น มา จาก จักรวรรดิ เมา รยะ ใน ระหว่าง การ ขยายตัว ของ จักรวรรดิ ทาง ใต้ ปกครอง โดย จักรพรรดิ อาโชกะ แห่ง มาคา ดา ถ้ําคันเฮรีในโบริวาลีขุดมาจากหินบาอัลต์ในศตวรรษแรก และทําหน้าที่เป็นศูนย์กลางสําคัญของศาสนาพุทธในอินเดียตะวันตก ในช่วงโบราณไทมส์ เมืองดังกล่าวเป็นที่รู้จักในนามว่าเฮปตานีเซีย (กรีกโบราณ) กลุ่ม ของ เกาะ 7 หมู่ ) สําหรับ นัก ภูมิศาสตร์ กรีก ปโตเลมี ใน 150 CE ถ้ํามหากาลี ในอันเฮรี ถูกตัดออกระหว่างศตวรรษที่ 1 ก่อนคริสตกาลและศตวรรษที่ 6

ระหว่างศตวรรษที่ 2 และศตวรรษที่ 9 CE หมู่เกาะแห่งนี้ได้เข้ามามีอํานาจควบคุมการปกครองในยุคหลังของชนพื้นเมือง ซาตาวาฮานะ ซาทราปตะวันตก อาบีรา วากาทากา กาลาชูริส คอนกัน มอริยาส ชาลูกาส และราชทราคูทัส ก่อนที่จะถูกปกครองโดยชิลาฮาราสตั้งแต่ปี 810 ถึง 1260 สินค้าซึ่งเก่าแก่ที่สุดบางส่วนในเมืองนี้สร้างขึ้นในระหว่างช่วงเวลานี้คือถ้ําโจเกชวารี (ระหว่าง 520 ถึง 525), ถ้ําเอเลฟันตา (ระหว่างศตวรรษที่หกถึงเจ็ด), วัดวอลเคสวาร์ (ศตวรรษที่ 10), และบางงาแทงค์ (ศตวรรษที่ 12)

ฮาจิ อาลี ดาร์กาห์ ถูก สร้าง ขึ้น ใน ปี 1431 เมื่อ มุมไบ อยู่ ภายใต้ การปกครองของ สุลต่านแห่งคุชราต

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพิมเดฟทรงสถาปนาราชอาณาจักรของพระองค์ในช่วงปลายศตวรรษที่ 13 และทรงสถาปนาเมืองหลวงของพระองค์ในมหิกาวาติ (วันมะฮิมปัจจุบัน) ในบรรดาผู้ก่อตั้งเมืองที่ชื่อปะทาเร ประภัส ได้ถูกนําตัวมายังมหิควัติ จากเสาราษฏระ ในคุชราตเมื่อประมาณ ค.ศ. 1298 ที่พิมเดฟ สุลต่านแห่งกรุงเดลีได้ผนวกหมู่เกาะนี้เข้าเป็นสมาชิกในปี 2490-48 และควบคุมหมู่เกาะแห่งนี้จนถึงปี 2450 ในระหว่างนี้ ผู้ว่าราชการจังหวัดของคุชราตมุสลิมได้กําหนดให้หมู่เกาะดังกล่าว

ต่อ มา หมู่เกาะ นี้ ถูก ควบคุม โดย รัฐ คุชราต สุลต่าน แห่ง อิสระ ซึ่ง ก่อตั้ง ขึ้น ใน ปี ค .ศ . 1407 การอุปถัมภ์ของสุลต่านแห่งรัฐบาลทําให้มีการสร้างมัสยิดจํานวนมาก มีชื่อเสียงคือฮาจี อาลี ดาร์กาห์ ในเวอร์ลี ได้สร้างขึ้นเพื่อเป็นเกียรติแก่นักบุญชาวมุสลิมฮาจี อาลี เมื่อปี 2474 ระหว่างปี 2462 ถึง 2431 หมู่เกาะแห่งนี้เป็นแหล่งของการปะทะกันระหว่างรัฐคุชราตและสุลต่านแห่งบาฮ์มานีแห่งเดคแคน ใน ปี 1493 บาฮาดูร์ คาน กิลานี แห่ง สุลต่าน บาฮามานี ได้ พยายาม ยึด หมู่เกาะ แต่ ก็ พ่ายแพ้

กฎของโปรตุเกสและสหราชอาณาจักร

ป้อม แมธ ที่ สร้าง ขึ้น โดย ชาว โปรตุเกส เป็น สนาม ที่ สําคัญ ที่สุด แห่ง หนึ่ง ใน ซัลเซต

จักรวรรดิโมกุล ซึ่งก่อตั้งขึ้นเมื่อปี ค.ศ. 1526 เป็นมหาอํานาจในอนุทวีปอินเดียในช่วงกลางศตวรรษที่ 16 การเข้าจับกุมสมเด็จพระจักรพรรดิหุมายันผู้ทรงอํานาจจักรพรรดิมูกาลได้มากขึ้น สุลต่านบาฮาดูร์ ชาห์ แห่งคุชราต ได้รับมอบหมายให้ลงนามในสนธิสัญญาบาสเซนกับจักรวรรดิโปรตุเกส เมื่อวันที่ 23 ธันวาคม 2534 ตามข้อมูลของสนธิสัญญา หมู่เกาะเจ็ดแห่งบอมเบย์ เมืองยุทธศาสตร์ใกล้เคียงของบาสเซนและเขตการปกครองได้ยื่นให้แก่โปรตุเกส ต่อ มา อาณาเขต ได้ ถูก ยอม สลบ ใน วัน ที่ 25 ตุลาคม ค .ศ . 1535

ชาว โปรตุเกส ได้ เข้า มา มี ส่วน ร่วม อย่าง กระตือรือร้น ใน มูลนิธิ และ การ เติบโต ของ คณะ นักบวช คาทอลิก ของ พวก เขา ใน บอมเบย์ พวก เขา เรียก เกาะ นี้ ด้วย ชื่อ ต่าง ๆ กัน ซึ่ง ใน ที่สุด ก็ ได้ เขียน ขึ้น มา จาก บอมบาอิม แล้ว หมู่เกาะนี้ถูกเช่าโดยเจ้าหน้าที่ชาวโปรตุเกสหลายคนในระหว่างการปกครอง ชาวโปรตุเกส (ฝรั่งเศส) และเยซูอิตส์ได้สร้างโบสถ์หลายแห่งในเมืองดังกล่าว โดยมีชื่อเสียงในคริสตจักรของเซนต์ไมเคิลที่เมืองมาฮิม (ค.ศ.1534), เซนต์จอห์นแห่งโบสถ์แบปติสต์ที่อันเดรี (1579), โบสถ์เซนต์แอนดรูว์ที่บันดรา (1580) และกลอเรีย เชิร์ช ที่บิคัลลา (1632) ชาวโปรตุเกสก็สร้างป้อมปราการหลายแห่งรอบเมือง เช่น ปราสาทบอมเบย์ ปราสาทคาสเตลลาเดออากัวดา (ปราสาทคาสเทโล ดา อากัวดา หรือ ป้อมบันดรา) และป้อมมัดห์ อังกฤษยังคงต้องดิ้นรนอย่างเต็มที่กับความพยายามของจักรวรรดิโปรตุเกสในการเข้ายึดครองอ่าวบอมเบย์ เนื่องจากตระหนักดีถึงท่าเรือทางยุทธศาสตร์และการโดดเดี่ยวโดยธรรมชาติจากการโจมตีภาคพื้นดิน ในช่วงกลางของศตวรรษที่ 17 อํานาจที่มากขึ้นของจักรวรรดิดัตช์บังคับให้อังกฤษได้รับ สถานีในทางตะวันตกของอินเดีย ในวันที่ 11 พฤษภาคม ค.ศ. 1661 สนธิสัญญาการสมรสของชาร์ลส์ 2 แห่งอังกฤษและแคทเธอรินแห่งบรากันซา พระราชธิดาของพระมหากษัตริย์จอห์น ที่ 4 แห่งโปรตุเกส ได้จัดหมู่เกาะนี้ให้เป็นกรรมสิทธิ์ในจักรวรรดิอังกฤษ โดยเป็นส่วนหนึ่งของสินสอดทอดของแคทเธอรีนในชาร์ลส์ อย่างไรก็ตาม ซัลเซตต์ บาสเซน มาซากาออน ปาเรล เวอร์ลี ซิออน ดาราวี และวาดาลายังคงตกค้างอยู่ภายใต้การครอบครองของโปรตุเกส ตั้งแต่ ปี 1665 ถึง 1666 ภาษาอังกฤษ ได้ จัด การ มาฮิม ไซออน ดาราวี และ วาดาลา

2 วิวของป้อมอังกฤษในบอมเบย์ ซี 1665

ตามกฎบัตรแห่งประเทศอังกฤษเมื่อ 27 มีนาคม ค.ศ. 1668 อังกฤษได้เช่าเกาะเหล่านี้ให้กับบริษัทอิงลิช อินเดียตะวันออกในปี 1668 เป็นจํานวนเงินรวม 10 ปอนด์ต่อปี ประชากร เพิ่ม ขึ้น อย่างรวดเร็ว จาก 10 , 000 คน ใน ปี 1661 ถึง 60 , 000 คน ใน ปี 1675 ต่อมาหมู่เกาะดังกล่าวถูกโจมตีโดยยากุต คาน พลเรือเอกโคลีมุสลิมแห่งจักรวรรดิโมกุล เมื่อเดือนตุลาคม พ.ศ. 2515 ริคโลฟฟ์ แวน โกเอน ผู้ว่าการรัฐเนเธอร์แลนด์ของอินเดียเมื่อวันที่ 20 กุมภาพันธ์ 2516 และพลเรือเอกซัมบาล พลเรือเอกซิดดิ เมื่อวันที่ 10 ตุลาคม ค.ศ. 1673

ในปี 1687 บริษัทอิงลิช อีสต์ อินเดีย อินเดีย ได้ย้ายสํานักงานใหญ่จากสุรัตไปยังบอมเบย์ ในที่สุดเมืองก็กลายเป็นกองบัญชาการ ของประธานาธิบดีบอมเบย์ หลังการถ่ายโอน บอมเบย์ถูกวางไว้ที่หัวหน้า ที่ตั้งของบริษัทในอินเดีย ในช่วงสิ้นศตวรรษที่ 17 หมู่เกาะแห่งนี้ได้รับ การบุกรุกอีกครั้งจากยากุต คาน ในปี 1689-90 การปรากฏตัวของโปรตุเกสสิ้นสุดที่บอมเบย์เมื่อ Marathas ภายใต้ Peshwa Baji Rao I จับ Salsette ได้ในปี 1737 และ Bassein ในปี 1739 ใน ช่วง กลาง ศตวรรษ ที่ 18 บอมเบย์ ได้ เริ่ม เติบโต ขึ้น ใน เมือง ค้า หลัก และ ได้รับ ผู้ อพยพ จํานวน มาก จาก ทั่ว อินเดีย ต่อ มา อังกฤษ ก็ เข้า ยึดครอง ซัลเซตต์ ใน วัน ที่ 28 ธันวาคม 1774 ด้วยสนธิสัญญาสุรัต (ปี ค.ศ. 1775) อังกฤษได้รับอํานาจอย่างเป็นทางการในการปกครองซัลเซตต์และบาสเซน อันเป็นผลให้เกิดสงครามอังกฤษ-มาราธาครั้งที่หนึ่ง อังกฤษสามารถปกป้องซัลเซตต์จากมาราธาสได้โดยไม่ต้องใช้ความรุนแรงผ่านสนธิสัญญาปูรันดาร์ (ปี 2519) และหลังจากนั้นโดยผ่านสนธิสัญญาซัลไบ (1782) ได้ลงนามในข้อตกลงการยุติสงครามอังกฤษครั้งที่หนึ่ง

เรือในอ่าวบอมเบย์ฮาร์เบอร์ (c) 1731) บอมเบย์เกิดมาเป็นเมืองค้าที่สําคัญ ในช่วงกลางศตวรรษที่ 18

นับตั้งแต่ปี ค.ศ. 1782 เป็นต้นมา เมืองนี้ได้ถูกปรับโฉมใหม่ด้วยโครงการใหญ่ทางวิศวกรรมโยธา ซึ่งมีจุดมุ่งหมายในการรวมเกาะทั้งเจ็ดแห่งของบอมเบย์เข้าให้เป็นหมู่เกาะขนาดเล็กแห่งหนึ่งซึ่งเรียกว่าฮอร์นบี เวลลาร์ด ซึ่งเสร็จสมบูรณ์ในปี ค.ศ. 1784 ในปี 1817 บริษัทบริติช อีสต์ อินเดีย ภายใต้ Mountstuart Elphinstone เอาชนะ Baji Rao II กลุ่มสุดท้ายของ Maratha Peshwa ในสมรภูมิคัดกี หลัง จาก ที่ เขา พ่ายแพ้ ไป เกือบ ทั้งหมด ของ ที่ราบ สูงเดค แคน ได้ เข้า มา ใต้ การ ดูแล ของ ชาว อังกฤษ และ ถูก รวม ตัว เข้า เป็น ประธานาธิบดี บอมเบย์ ความสําเร็จในการรณรงค์ของอังกฤษ ในทศวรรษนี้ ถือเป็นจุดจบของการโจมตีทั้งหมดโดยพลังพื้นเมือง

ใน ปี ค .ศ . 1845 เกาะ ทั้ง เจ็ด ได้ ถูก รวม เข้า ด้วย กัน เป็น หมู่เกาะ หนึ่ง โดย โครงการฮอร์นบี เวลลาร์ด โดย ใช้ การ ระเบิด บน ผืน ดิน ขนาด ใหญ่ เมื่อวันที่ 16 เมษายน 2496 มีกําหนดเส้นทางรถไฟโดยสารสายแรกของอินเดียเชื่อมต่ออ่าวบอมเบย์กับเมืองธานา (ปัจจุบัน ธาน) ในระหว่างสงครามกลางเมืองอเมริกา (ปี 2404-2508) เมืองนี้ได้กลายเป็นตลาดค้าฝ้ายใหญ่ของโลก ส่งผลให้เศรษฐกิจเฟื่องฟูขึ้น ซึ่งต่อมาได้ยกระดับสถานะของเมืองให้สูงขึ้น

การเปิดคลองสุเอซในปี 2512 ได้เปลี่ยนแปลงอ่าวบอมเบย์ให้เป็นท่าเรือที่ใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งในทะเลอาหรับ ในเดือนกันยายน พ.ศ. 2439 บอมเบย์ถูกพายุไต้ฝุ่นลูกนี้เข้าถล่มโดยการระบาดของโรคที่เป็นฟองซึ่งคร่าชีวิตผู้คนประมาณ 1,900 คนต่อสัปดาห์ ประชาชนประมาณ 850,000 คนหนีออกจากบอมเบย์และอุตสาหกรรมสิ่งทอก็ได้รับผลกระทบด้านลบ ในขณะที่เมืองดังกล่าวเป็นเมืองหลวงของประธานาธิบดีบอมเบย์ ขบวนการเอกราชของอินเดียก็ส่งเสริมขบวนการเลิกจ้างอินเดียในปี 2485 และการก่อตั้งกองทัพเรืออินเดียในปี 2489

อินเดียอิสระ

ตึก Muncipal Corporation, Bombay ในปี 1950 (Victoria Termins) สามารถมองเห็นได้บางส่วนทางด้านขวา)

หลังจากที่อินเดียได้รับเอกราชในปี 2490 อาณาเขตของประธานาธิบดีบอมเบย์ที่อินเดียเก็บไว้ก็ได้รับการจัดโครงสร้างให้เป็นรัฐบอมเบย์ พื้นที่ของรัฐบอมเบย์เพิ่มมากขึ้น หลังจากรัฐต่าง ๆ หลายแห่งที่เข้าร่วมกับอินเดียมีการประสานความร่วมมือกับอินเดียเป็นอย่างดี ต่อ มา เมือง นี้ ก็ กลาย มา เป็น เมือง หลวง ของ รัฐ บอมเบย์ ในเดือนเมษายน พ.ศ. 2493 เขตจํากัดของบอมเบย์ถูกขยายโดยการรวมเข้าเป็นเขตชานเมืองของอ่าวบอมเบย์และเมืองบอมเบย์เพื่อสร้างองค์กรเทศบาลเกรเตอร์บอมเบย์

ขบวนการซัมยุกตามหาราษฏระ เพื่อสร้างรัฐมหาราษฏระอีกรัฐหนึ่งซึ่งรวมถึงบอมเบย์มีความสูงในช่วงทศวรรษที่ 1950 ในการหารือโลกซาบาห์เมื่อปี 2498 พรรคคองเกรสได้เรียกร้องให้เมืองนี้ถูกจัดตั้งขึ้นเป็นรัฐปกครองตนเอง คณะกรรมการปฏิรูปแห่งสหรัฐอเมริกาได้แนะนําให้มีสภาวะสองภาษาสําหรับรัฐมหาราษฏระ-คุชราตและอ่าวบินเป็นเมืองหลวงของรายงานปี ค.ศ. 1955 คณะกรรมการประชาชนบอมเบย์ กลุ่มผู้สนับสนุนกลุ่มอุตสาหกรรมคุชราตีชั้นนํา ซึ่งมีฐานะอิสระจากบอมเบย์

หลังการประท้วงในระหว่างขบวนการดังกล่าว มีผู้เสียชีวิต 105 คนในการปะทะกับตํารวจ รัฐบอมเบย์ได้รับการจัดระเบียบใหม่ตามเส้นทางด้านภาษาเมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม 2503 พื้นที่ที่ใช้ภาษาคุชราตีของรัฐบอมเบย์ได้รับการแบ่งแยกเป็นรัฐคุชราต รัฐมหาราษฏรา พร้อมด้วยเมืองบอมเบย์ เมืองหลวงของประเทศมีการจัดตั้งขึ้น โดยมีการรวมพื้นที่ในภาษามาราฐีของรัฐบอมเบย์ แปดเขตจากจังหวัดเซ็นทรัลและเบอราร์ ห้าเขตจากไฮเดอราบาด และรัฐต่าง ๆ อีกมากมายที่แฝงอยู่ภายใน เพื่อเป็นการรําลึกถึงการจากไปของขบวนการซัมยุกตามหาราษฏระ น้ําพุฟโลราฟานต์ได้รับการตั้งชื่อใหม่ว่า ฮุตตัตมา ชอว์ก (จัตุรัสมรณสักขีแห่งของมรณสักขี) และอนุสรณ์สถานได้รับการกระตุ้น

อนุสรณ์สถานชาวฮูตัตมา เชาว์ค สร้างขึ้นเพื่อเป็นเกียรติแก่ผู้พลีชีพของขบวนการซัมยุกตามหาราษฏระ (น้ําพุฟลอราฟาวต์ทางด้านซ้ายของมัน)

ทศวรรษ ต่อ มา ได้ เห็น การ ขยาย ตัว ของ เมือง และ เมือง อย่าง มหาศาล ในช่วงปลายทศวรรษ 1960 สวนสนามนริมาน พอยท์ และ คุฟฟ์ ได้รับคืนและพัฒนาขึ้น หน่วยงานด้านการพัฒนาพื้นที่มหานครบอมเบย์ (BMRDA) ก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 26 มกราคม พ.ศ. 2518 โดยรัฐบาลมหาราษฏรา เป็นหน่วยงานสําคัญในการวางแผนและจัดตั้งโครงการพัฒนาร่วมในมหานครบอมเบย์ ในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2522 มีการก่อตั้งเมืองนิวยอร์กบอมเบย์ขึ้นโดย ซิตี้ แอนด์ อินดัสเทรียล ดีเพลอเมนต์ คอร์ปอเรชั่น (CIDCO) ทั่วเขตเทนและไรกาด เพื่อช่วยในการกระจายและควบคุมประชากรของบอมเบย์ อุตสาหกรรมสิ่งทอในบอมเบย์ได้หายตัวไปอย่างกว้างขวางหลังจากเกรตบอมเบย์ สไตรค์ เมื่อปี 2525 ซึ่งมีคนงานเกือบ 250,000 คนในโรงงานทอผ้ากว่า 50 แห่งถูกโจมตี ตั้งแต่นั้นมา โรงงานฝ้ายที่ปิดตัวของมุมไบ ได้กลายมาเป็นจุดสนใจของการพัฒนาใหม่อย่างเข้มข้น

ท่าเรือจาวาฮาร์ลาล เนห์รู ซึ่งมีท่าจอดเทียบเรือสินค้าที่บรรทุกอยู่บนเครื่องของอินเดียถึง 55-60% ได้รับมอบหมายให้ประจําการเมื่อวันที่ 26 พฤษภาคม 2532 ข้ามลําห้วย ณ เมืองนาวา เชวา พร้อมมุมมองต่อท่าเรือที่ใหญ่ที่สุดของบอมเบย์และทําหน้าที่เป็นท่าจอดเทียบท่าสําหรับเมือง ขีดจํากัดทางภูมิศาสตร์ของเกรเตอร์บอมเบย์ ครอบคลุมเขตจํากัดเขตบอมเบย์ เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม 2533 เขตเกรเตอร์บอมเบย์ได้จัดตั้งเขตสร้างรายได้สองแห่งขึ้นคือ เมืองบอมเบย์และเมืองบอมเบย์ แม้ว่าจะยังคงได้รับการดูแลจากหน่วยงานปกครองเทศบาลแห่งเดียวกันก็ตาม

ปี ตั้งแต่ ปี 1990 ถึง 2010 ได้ เห็น การ เพิ่ม ความรุนแรง และ การ ก่อ การ ร้าย หลังการทุบทําลายมัสยิดแบบรี ในกรุงอโยธยา เมืองดังกล่าวสั่นสะเทือนเพราะการจราจลของชาวฮินดูและมุสลิม ค.ศ. 1992-93 ซึ่งคนกว่า 1,000 คนถูกสังหาร เมื่อเดือนมีนาคม 2536 มีเหตุระเบิดที่ประสานงานกันหลายครั้งในเมือง ณ จุดสําคัญของกลุ่มมุสลิมหัวรุนแรงและชาวพื้นเมืองบอมเบย์ ส่งผลให้มีผู้เสียชีวิต 257 รายและบาดเจ็บกว่า 700 ราย ใน ปี 2006 มี คน 209 คน ถูก ฆ่า ชีวิต และ บาดเจ็บ กว่า 700 คน เมื่อ ระเบิด เจ็ด ลูก ถูก ระเบิด ขึ้น บน รถไฟ ของ เมือง ในปี 2551 การโจมตีแบบประสานงานกันหลายครั้งโดยผู้ก่อการร้ายติดอาวุธเป็นเวลาสามวันส่งผลให้มีผู้เสียชีวิต 173 ราย บาดเจ็บ 308 รายและได้รับความเสียหายอย่างรุนแรงต่อมรดกตกทอดและโรงแรมที่มีชื่อเสียงหลายแห่ง เหตุระเบิดสามครั้งที่มีการประสานกันของระเบิดขึ้นเมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2554 ซึ่งเกิดขึ้นที่โรงละครโอเปร่า ซาเวรี บาซาร์ และดาดาร์ เป็นเหตุระเบิดครั้งล่าสุดในเหตุก่อการร้ายในมุมไบ ซึ่งส่งผลให้มีผู้เสียชีวิต 26 รายและบาดเจ็บ 130 ราย

มุมไบเป็นเมืองหลวงทางการค้าของอินเดีย และได้พัฒนาสู่ศูนย์กลางการเงินระดับโลก เป็นเวลาหลายทศวรรษแล้วที่อินเดียเป็นบ้านเกิดของหน่วยงานด้านการเงินที่สําคัญของอินเดีย และมุ่งเน้นที่ทั้งการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและการลงทุนภาคเอกชน จากการเป็นชุมชนประมงโบราณและเป็นศูนย์กลางการค้าของอาณานิคม มุมไบได้กลายเป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุดในเอเชียใต้ และเป็นบ้านของอุตสาหกรรมภาพยนตร์ที่มีผลงานมากที่สุดในโลก

มุมไบประกอบด้วยเขตรายได้สองเขต

ความหนาแน่นของประชากรและระดับความสูงเหนือระดับน้ําทะเลในมุมไบ อินเดีย (2010) มุมไบมีความเสี่ยงเป็นพิเศษต่อระดับน้ําทะเลสูงขึ้น

มุมไบอยู่บนคาบสมุทรแคบทางตะวันตกเฉียงใต้ของเกาะซัลเซตต์ ซึ่งตั้งอยู่ระหว่างทะเลอาระเบียถึงทิศตะวันตก ครีกธานทางตะวันออกและห้วยวาไซอยู่ทางเหนือ เขตชานเมืองของมุมไบ ยึดครองเกาะส่วนใหญ่ นาวี มุมไบ อยู่ทางตะวันออกของลําธารเทน และเธนอยู่ทางเหนือของห้วยวาไซ มุมไบประกอบด้วยพื้นที่ที่แตกต่างกันสองพื้นที่: เขตเมืองมุมไบและเขตเมืองมุมไบซึ่งตั้งเป็นเขตรายได้สองเขตของมหาราษฏระ เขตเมืองดังกล่าวมักถูกเรียกโดยทั่วไปว่า เกาะ ซิตี้ หรือ เมืองมุมไบใต้ พื้นที่รวมของมุมไบคือ 603.4 กม^.2 (233 ตร.ไมล์) จากกรณีนี้ เมืองที่เป็นเกาะมีขนาดกว้างถึง 67.79 กม^.26 ^ตร.มิ) ในขณะที่เขตชานเมืองขยายระยะทางถึง 370 ^กม. (143 ตร.มิ) รวมกันคิดเป็น 437.71 กม. 21 กม. (169 ตร.มุมไบ) ภายใต้การบริหารของเทศบาลเมืองมณฑล (MCGM) พื้นที่ที่เหลือเป็นของหน่วยงานด้านการป้องกันต่าง ๆ ที่ตั้งอยู่ในเมืองมุมไบ พอร์ตทรัสต์ คณะกรรมาธิการพลังงานปรมาณูและอุทยานแห่งชาติโบริวาลี ซึ่งอยู่นอกเขตอํานาจของ MCGM เขตมหานครมุมไบที่มีส่วนของอําเภอธาน ปัลการ์ และเขตรากาด นอกเหนือจากมุมไบแล้ว ยังครอบคลุมพื้นที่ที่มีความสูง 4,355 กม^.2 (1681.5 ตร.ไมล์) มุมไบอยู่ที่ปากแม่น้ําอุลฮาส ทางชายฝั่งตะวันตกของอินเดีย บริเวณชายฝั่งทะเลที่รู้จักกันในชื่อคอนกัน อยู่ที่เกาะซัลเซตต์ (เกาะซาสติ) ซึ่งแบ่งบางส่วนกับเขตเทน มุมไบถูกล้อมด้วยทะเลอาหรับทางตะวันตก หลายส่วนของเมืองอยู่เหนือระดับน้ําทะเลซึ่งสูงถึง 10 ม. (33 ฟุต) ถึง 15 ม. (49 ฟุต); เมืองมีความสูงเฉลี่ย 14 เมตร (46 ฟุต) ตอนเหนือของมุมไบ (ซัลเซตต์) เป็นเมืองฮิลลี และจุดสูงสุดในเมืองคือ 450 ม. (1,476 ฟุต) ที่ซัลเซตต์ในเทือกเขาโปไว-กันเฮรี อุทยานแห่งชาติซันเจย์ คานธี (อุทยานแห่งชาติโบริวาลี) ตั้งอยู่ในเขตชานเมืองของมุมไบ ส่วนหนึ่งอยู่ในเขตเมืองธาน และอีกส่วนหนึ่งอยู่ในเขตเทน และขยายเกินพื้นที่ 103.09 กม^.2 (39.80 ตร^.มิ)

นอกเหนือจากเขื่อนบัทซาแล้ว ยังมีทะเลสาบหกแห่งที่ให้น้ําแก่เมือง วิหาร์ ไวทาร์นาตอนล่าง อัปเปอร์ไวตาร์นา ตุลซี ตันซา และโปไว ทะเลสาบตุลซีและทะเลสาบวีฮาร์ตั้งอยู่ในอุทยานแห่งชาติโบริวีลี ตามขีดจํากัดของเมือง ทรัพยากรจากทะเลสาบโพไวยังอยู่ภายในขีดจํากัดของเมือง ใช้สําหรับวัตถุประสงค์ทางการเกษตรและอุตสาหกรรมเท่านั้น แม่น้ําสายเล็กสามสาย แม่น้ําดาฮิซาร์ พ็อนซาร์ (หรือปอยซาร์) และแม่น้ําโอฮิวาระ (หรือโอชิวาระ) มีต้นกําเนิดอยู่ในอุทยาน ในขณะที่แม่น้ํามิธินี้ซึ่งมีต้นกําเนิดจากทะเลสาบทัลซี และเป็นแหล่งน้ําที่ไหลท่วมจากทะเลสาบวิหารและโปไว แนวชายฝั่งของเมืองนี้เต็มไปด้วยครีกและขนมปังจํานวนมาก ทอดยาวจากลําห้วยธาเน่ทางตะวันออกของเมืองมาดห์มาร์ฟทางตะวันตก ชาย ฝั่ง ตะวันออก ของ เกาะ ซัลเซตต์ เต็ม ไป ด้วย หนองน้ํา ขนาด ใหญ่ ที่ มี ความหลากหลาย ทาง ชีวภาพ ขณะ ที่ ชาย ฝั่ง ตะวัน ตก ส่วน ใหญ่ มี สุขา และ เต็ม ไป ด้วย ก้อน หิน

ฝา ดิน ใน เมือง นี้ มี สุขภาพ สูง มาก เพราะ มัน อยู่ ใกล้ ทะเล ใน ท้อง ทุ่ง หญ้า ผืน ดิน ปก หลวม ไป หมด แล้ว และ มี ชาติ อยู่ นาน หิน พื้นฐาน ของ ภูมิภาค นี้ ประกอบ ด้วย การ ไหล ของ เดคคาน สี ดํา และ ความ เป็น กรด และ ปัจจัย พื้นฐาน ของ มัน ที่ ย้อน กลับไป สู่ ยุค ยุค ครีเทเชียส และ ยุค แรก เริ่ม มุมไบตั้งอยู่ในเขตที่มีอิทธิพลเป็นระยะ ๆ อันเป็นผลมาจากการปรากฏของเส้นความผิดพลาด 23 เส้นในบริเวณใกล้เคียง พื้นที่ดังกล่าวถูกจัดอยู่ในประเภทที่ 3 ของโซนแผ่นดินไหวซึ่งหมายถึงแผ่นดินไหวที่มีความรุนแรงถึง 6.5 ริกเตอร์ตามที่คาดหวังไว้

ภูมิอากาศ

อุณหภูมิและปริมาณน้ําฝนเฉลี่ยในมุมไบ

มุมไบมีภูมิอากาศเขตร้อน โดยเฉพาะภูมิอากาศที่เปียกชื้นและแห้งภายใต้การแบ่งเขตภูมิอากาศแบบเคิปเปน ระหว่างช่วงเวลาแห้งที่ยืดออกไปตั้งแต่เดือนตุลาคมถึงพฤษภาคม และช่วงเงียบชื้นในเดือนมิถุนายน ตามด้วยฤดูหนาวเย็นตั้งแต่เดือนธันวาคมถึงเดือนกุมภาพันธ์ ตามด้วยฤดูร้อนจากเดือนมีนาคมถึงเดือนพฤษภาคม ช่วงเวลาตั้งแต่เดือนมิถุนายนถึงปลายเดือนกันยายนเป็นต้นไปจะถือเป็นตัวแทนของฤดูมรสุมทางตะวันตกเฉียงใต้ และตุลาคมและพฤศจิกายน จากฤดูหลังมรสุม

น้ําท่วมในช่วงมรสุมเป็นปัญหาใหญ่ของมุมไบ ระหว่าง เดือนมิถุนายน ถึง กันยายน ฝน มรสุม ทาง ตะวัน ตก ใต้ ตก ปกคลุม เมือง ได้รับฝนจากพายุมรสุมในเดือนพฤษภาคม ในบางครั้ง ฝนจากทิศตะวันออกเฉียงเหนือจะตกในเดือนตุลาคมและเดือนพฤศจิกายน ปริมาณฝนสูงสุดที่เคยบันทึกไว้คือ 3,452 มม. (136 นิ้ว) สําหรับปี 1954 ปริมาณฝนสูงสุดที่บันทึกในวันเดียวคือ 944 มม. (37 นิ้ว) ในวันที่ 26 กรกฎาคม 2548 ปริมาณฝนโดยเฉลี่ยต่อปีคือ 2,146.6 มม. (85 นิ้ว) สําหรับเกาะและ 2,457 มม. (97 นิ้ว) สําหรับบริเวณชานเมือง

อุณหภูมิเฉลี่ยต่อปีคือ 27 °ซ. (81 °ซ.) และอุณหภูมิเฉลี่ยประจําปีคือ 2,167 มม. (85 ซม.) ในเมืองไอแลนด์ อุณหภูมิสูงสุดคือ 31 °ซ. (88 °ซ.) ในขณะที่อุณหภูมิต่ําสุดคือ 24 °ซ. (75 °ซ.) ในบริเวณชานเมือง อุณหภูมิเฉลี่ยต่ําสุดเฉลี่ยตั้งแต่ 29 °ซ. (84 °ซ.) ถึง 33 °ซ. (91 °ซ.) ในขณะที่อุณหภูมิต่ําสุดในแต่ละวันคือ 16 °ซ. (61 °ซ.) ถึง 26 °ซ. (79 °ซ.) สูงเป็นระยะ 42 °ซ. (108 °ซ.) ฉาก 14 เมษายน 2495 และอัตราการลดลงเป็น 7.4 °ซ. (45 °ซ.) ฉากเมื่อวันที่ 27 มกราคม พ.ศ. 2505

มลพิษทางอากาศเป็นประเด็นสําคัญในมุมไบ จากข้อมูลของฐานข้อมูลมลพิษทางอากาศในเขตเมืองโลก ปี 2556 ซึ่งเป็นค่าเฉลี่ยของ PM2.5 โดยเฉลี่ยประจําปีเมื่อปี 2556 คือ 63 μg/m³ ซึ่งสูงกว่าที่แนะนําโดยคู่มือคุณภาพอากาศ WHO สําหรับ PM2.5 ปี ซึ่งสูงกว่าถึง 6.3 เท่า คณะกรรมการควบคุมมลพิษกลางสําหรับรัฐบาลอินเดียและคณะกงสุลใหญ่แห่งสหรัฐอเมริกา จอมอนิเตอร์มุมไบ และเปิดเผยข้อมูลคุณภาพอากาศแบบเรียลไทม์ต่อสาธารณะ ในเดือนธันวาคม 2552 IIT Bombay เป็นพันธมิตรกับโรงเรียนวิศวกรรมของมหาวิทยาลัยวอชิงตัน เซนต์หลุยส์ ได้เปิดศูนย์วิจัยอาโรซอลและคุณภาพอากาศเพื่อศึกษามลภาวะทางอากาศในมุมไบ ในบรรดาเมืองอื่น ๆ ของอินเดีย

ตลาดหลักทรัพย์บอมเบย์เป็นตลาดหุ้นที่เก่าแก่ที่สุดในเอเชีย

ท้องฟ้าของมุมไบจากบันดรา

มุมไบเป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุดของอินเดีย (โดยเรียงตามประชากร) และเป็นเมืองหลวงทางการเงินและการค้าของประเทศ เนื่องจากเมืองดังกล่าวมีผลิตผลผลิต 6.16% ของผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ บริษัทนี้ทําหน้าที่เป็นศูนย์กลางเศรษฐกิจของอินเดีย ซึ่งมีส่วนทําให้มีการจ้างงานในโรงงาน 10% โดยมีผลผลิตทางอุตสาหกรรม 33% ของการเรียกเก็บภาษีเงินได้ 60% ของการเรียกเก็บภาษีศุลกากร 20% ของภาษีศุลกากรในส่วนกลาง 40% ของการค้าต่างประเทศและของ และ แบบต่างประเทศของอินเดีย (560 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) ในภาษีของบริษัท นอกจากอินเดียที่เหลือแล้ว มุมไบได้เห็นความเฟื่องฟูทางเศรษฐกิจนับตั้งแต่การเปิดเสรีปี 2534 การเงินดังกล่าวเริ่มเพิ่มขึ้นในช่วงกลางยุคของเก้าปีและกลุ่มไอทีส่งออก บริการและการเพิ่มขึ้นภายนอกในปี 2543 แม้กรุงมุมไบจะคิดตั้งตัวเป็นศูนย์กลางกิจกรรมทางเศรษฐกิจของอินเดียในช่วงทศวรรษที่ 1990 แต่ปัจจุบันภูมิภาคมหานครมุมไบกําลังเป็นพยานในการลดบทบาทของจีดีพีของอินเดีย

การประเมินทางเศรษฐกิจของเขตมหานครมุมไบเมื่อเร็ว ๆ นี้คาดว่าจะอยู่ที่ 151 ถึง $368 พันล้าน (PPP metro GDP) เป็นอัตราร้อยละของมหานครที่มีประสิทธิผลมากที่สุดหรือสองของอินเดีย ผู้ประกอบการจํานวนมากของอินเดีย (รวมถึงลาร์เซนและทูโบร ธนาคารแห่งรัฐอินเดีย (SBI), Life Insurance Corporation of India (LIC), Tata Group, Godrej และ Reliance) จํานวนห้าบริษัทจากบริษัท Fortune Global 500 แห่งตั้งอยู่ในมุมไบ โครงการนี้มีความเอื้ออํานวยโดยการส่งมอบธนาคารสํารองแห่งอินเดีย (RBI) ตลาดหลักทรัพย์บอมเบย์ (BSE) ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศอินเดีย (NSE) และหน่วยงานกํากับดูแลภาคการเงิน เช่น สํานักงานหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์แห่งอินเดีย (SEBI)

จนถึงช่วงทศวรรษ 1970 กรุงมุมไบเป็นหนี้ความมั่งคั่งส่วนใหญ่เป็นโรงงานทอผ้าและท่าเรือ แต่นับแต่นั้นมาเศรษฐกิจท้องถิ่นได้แปรเปลี่ยนไปเพื่อให้ครอบคลุมถึงการเงิน วิศวกรรม การขัดแย้งเพชร สาธารณสุข และเทคโนโลยีสารสนเทศ ภาค หลัก ๆ ที่ ช่วย ทํา ให้ เศรษฐกิจ ของ เมือง มี ความ เห็น : การเงิน อัญมณีและเครื่องประดับ การประมวลผลหนัง ไอทีและไอต์ ผิวหนัง และความบันเทิง นริมานพอยท์ และ บันดรา เคอร์ลา คอมเพล็กซ์ (บีเคซี) เป็นศูนย์กลางทางการเงินหลักของมุมไบ แม้ว่าจะมีการแข่งขันจากบังคลาเทศ, ไฮเดอราบาด และปูน แต่มุมไบก็ได้จัดโครงสร้างที่ดีสําหรับตนเองในอุตสาหกรรมเทคโนโลยีสารสนเทศ เขตประมวลผลการส่งออกทางอิเล็กทรอนิกส์ของซานตาครุซ (SEEPZ) และอินโดเทคพาร์ก (นาวิ มุมไบ) ได้มอบสิ่งอํานวยความสะดวกที่ดีเยี่ยมให้กับบริษัท IT

พนักงาน ของ รัฐ และ รัฐบาล กลาง คิด เป็น เปอร์เซ็นต์ สูง ของ การ ทํา งาน ของ เมือง นอกจากนี้ มุมไบยังมีประชากรที่มีทักษะและมีทักษะด้านตนเองเป็นจํานวนมาก ซึ่งส่วนใหญ่แล้วได้รับทํามาหากินอย่างเป็นคนเร่ร่อน คนขับรถแท็กซี่ กลศาสตร์ และอาชีพระดับปลอกคอสีฟ้าเช่นกัน อุตสาหกรรมท่าเรือและการขนส่งสินค้าเป็นที่สําเร็จแล้ว โดยท่าเรือมุมไบเป็นท่าเรือที่เก่าแก่และมีความสําคัญที่สุดแห่งหนึ่งในอินเดีย ใน กรุง ทาราวี ตอน กลาง ของ กรุงมุมไบ มี อุตสาหกรรม รีไซเคิล ขนส่ง ขยะ รีไซเคิล ได้ มาก ขึ้น เรื่อย ๆ จาก ส่วน อื่น ๆ ของ เมือง เขตนี้มีโรงงานห้องเดียวประมาณ 15,000 แห่ง

มุมไบเป็นเมืองอันดับที่หกของโลกในจํานวนมหาเศรษฐีที่มี 28 และ 46000 ล้านมหาเศรษฐี ซึ่งมีความมั่งคั่งรวมทั้งสิ้นอยู่ที่ 820 พันล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ในดัชนีการค้าโลกปี 2551 ซึ่งอยู่อันดับเจ็ดในรายชื่อ "เมืองท็อปสิบแห่งของมหาเศรษฐี" โดยนิตยสารฟอร์บส์ (เมษายน 2551) ในแง่ ของ ความมั่งคั่ง โดย เฉลี่ย ของ เศรษฐี พัน ล้าน ณ ปี 2551 กลุ่ม Globalization และ World Cities Study Group (GaWC) ได้จัดให้มุมไบเป็น "เมืองระดับโลกอัลฟ่า" เป็นอันดับสามของเมืองทั่วโลก มุมไบเป็นตลาดสํานักงานที่มีราคาแพงที่สุดอันดับสามของโลก และได้รับการจัดอันดับเป็นเมืองที่เร็วที่สุดในประเทศสําหรับการเริ่มต้นธุรกิจในปี 2552

สํานักงานใหญ่ของบริษัทเทศบาลเมืองมุมไบ (MCGM) MCGM เป็นองค์กรประชาสังคมที่ใหญ่ที่สุดในประเทศ

มุมไบใหญ่ขึ้น พื้นที่ 603 ตารางกิโลเมตร (233 ตร.ไมล์) ซึ่งประกอบด้วยเมืองมุมไบและเขตเมืองใต้เมืองมุมไบ ขยายจากเมืองโคลาบาทางตอนใต้ ไปยังเมืองมูลุนด์และดาฮิซาร์ทางตอนเหนือ และเมืองมันกูร์ดทางตะวันออก ประชากร ของ มัน ตาม สําเนา ปี 2554 คือ 12 , 442 , 373

บริษัทนี้บริหารจัดการโดยบริษัทเทศบาลเมืองมุมไบ (MCGM) (บางครั้งเรียกว่าบริฮานุมไบ เมานิบาล คอร์ปอเรชั่น) อดีตหรือที่รู้จักกันในชื่อบริษัทบอมเบย์ เซิปเทิล คอร์ปอเรชั่น (BMC) MCGM รับผิดชอบ ความต้องการ ของ สภาพ และ โครงสร้าง พื้นฐาน ของ มหานคร นายกเทศมนตรี ผู้ ซึ่ง ทํา หน้าที่ ใน ระยะ เวลา สอง ปี ครึ่ง ได้ ถูก เลือก ผ่าน การเลือกตั้ง โดย อ้อม โดย สภา จาก ตัวเอง

คณะกรรมการของเทศบาลเป็นประธานเจ้าหน้าที่บริหารและหัวหน้าฝ่ายบริหารขององค์กรระดับเทศบาล ผู้มีอํานาจทุกฝ่ายได้รับอนุมัติให้เข้าดํารงตําแหน่งเลขาธิการคณะกรรมการบริหารของเทศบาลซึ่งเป็นเจ้าหน้าที่ของหน่วยงานบริหารของอินเดีย (IAS) ซึ่งได้รับการแต่งตั้งโดยรัฐบาลของรัฐ แม้ว่าบริษัทระดับเทศบาลจะเป็นหน่วยงานนิติบัญญัติที่เสนอนโยบายด้านการปกครองของเมือง แต่ก็เป็นเลขาธิการใหญ่ที่มีหน้าที่รับผิดชอบต่อการดําเนินนโยบายดังกล่าว ผู้ตรวจการณ์ได้รับการแต่งตั้งให้ดํารงตําแหน่งคงที่ตามที่กําหนดโดยกฎเกณฑ์ของรัฐ อํานาจของผู้ตรวจการ เป็นผู้ที่ได้รับมอบโดยกฎหมาย และได้รับมอบหมายโดยบริษัท หรือคณะกรรมการ

บริษัทเทศบาลในกรีตเตอร์มุมไบอยู่ในอันดับที่ 9 จาก 21 เมือง เพื่อการกํากับดูแลและปฏิบัติการที่ดีที่สุดในอินเดียในปี 2557 มัน ทํา คะแนน ได้ 3 . 5 ใน 10 เทียบ กับ ค่า เฉลี่ย ของ ประเทศ ที่ 3 . 3

การซ้อมรบ Bombay High Cort มีอํานาจเหนือ Maharastra, Goa, Dadra และ Nagar Havila และ Daman และ Diu

2 เขตรายได้ของมุมไบ อยู่ภายใต้อํานาจของนักสะสมเขต นักสะสมมีหน้าที่รับผิดชอบในบันทึกทรัพย์สิน และการรวบรวมรายได้ของรัฐบาลกลาง และดูแลการเลือกตั้งของประเทศที่จัดขึ้นในเมือง

ตํารวจมุมไบกําลังนําโดยผู้บัญชาการตํารวจซึ่งเป็นเจ้าหน้าที่ของสํานักงานตํารวจของอินเดีย (IPS) ตํารวจมุมไบเป็นหน่วยงานของตํารวจรัฐมหาราษฏระ ภายใต้กระทรวงมหาดไทย เมืองนี้แบ่งออกเป็นเขตตํารวจเจ็ดเขต และพื้นที่ตํารวจจราจรสิบเจ็ดเขต แต่ละเมืองมุ่งหน้าไปโดยรองผู้บัญชาการตํารวจ ตํารวจจราจรเมืองมุมไบ เป็นศพกึ่งอัตโนมัติ ภายใต้ตํารวจมุมไบ กองพลตํารวจดับเพลิงมุมไบ ภายใต้อํานาจขององค์กรเทศบาลเมือง อยู่ภายใต้การกํากับดูแลของหัวหน้าเจ้าหน้าที่ดับเพลิง ซึ่งได้รับการช่วยเหลือจากเจ้าหน้าที่ระดับสูงสี่นายและเจ้าหน้าที่ระดับสูงหกนาย องค์การพัฒนาเขตมหานครมุมไบ (MMRDA) รับผิดชอบต่อการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและการวางแผนเขตมหานครมุมไบ

มุมไบเป็นที่นั่งของศาลสูงบอมเบย์ ซึ่งมีการซ้อมรบที่มีอํานาจปกครองรัฐมหาราษฏระและรัฐกัว รวมทั้งอาณาเขตรวมของดาดราและนาการ์ ฮาเวลีและดามันและดิอู มุมไบยังมีศาลที่ต่ํากว่าสองแห่งด้วย สาเหตุเล็ก ๆ ของศาลสําหรับเรื่องของพลเรือน และการประชุมสําหรับคดีอาญา นอกจากนี้มุมไบยังมีศาลพิเศษด้านการก่อการร้ายและกิจกรรมที่ขัดต่อกฎหมาย (TADA) สําหรับผู้ถูกกล่าวหาว่าทําการวางแผนและให้การสนับสนุนการก่อการร้ายในเมืองดังกล่าว

การประชุมสภาแห่งชาติอินเดียครั้งที่หนึ่งในบอมเบย์ (28-31 ธันวาคม ค.ศ. 1885)

มุมไบเป็นฐานที่มั่นและเป็นกําเนิดของสภาแห่งชาติของอินเดีย หรือที่รู้จักกันในนามพรรคคองเกรส การประชุมครั้งแรกของสภาแห่งชาติของอินเดียจัดขึ้นที่บอมเบย์ระหว่างวันที่ 28-31 ธันวาคม ค.ศ. 1885 ในช่วง 50 ปีแรก เมืองนี้เป็นเจ้าภาพของสภาแห่งชาติอินเดีย ถึงหกครั้ง และกลายเป็นฐานที่เข้มแข็งสําหรับขบวนการเอกราชของอินเดียในช่วงศตวรรษที่ 20

ในช่วงทศวรรษที่ 1960 เห็นการเมืองภาคนิยมในบอมเบย์ที่ก่อตัวขึ้นของกลุ่มชิฟ เซน่า เมื่อวันที่ 19 มิถุนายน 2509 จากความรู้สึกไม่พอใจที่มีต่อการแบ่งชนชั้นปกครองของชาวมาราฐีชาวพื้นเมืองในแถบบอมเบย์ ชิฟ เซนา ได้เปลี่ยนจาก 'มาราฐี' มาเป็น 'ฮินดูทาวา คาส' ขนาดใหญ่กว่าในปี 2538 และได้จับมือกับพรรคบาร์ตียา จานาตา (BJP) ในปีเดียวกัน สภาคองเกรสได้ปกครองระบอบการเมืองแห่งบอมเบย์เพื่ออิสรภาพจนกระทั่งช่วงต้นทศวรรษที่ 1980 เมื่อชิฟ เซนา ได้รับเลือกตั้งเป็นเทศบาลเมืองบอมเบย์ในปี 2528

ในปี 2522 พรรคภารติยา จานาตา (BJP) พรรคการเมืองแห่งชาติขนาดใหญ่ได้จัดตั้งพันธมิตรการเลือกตั้งกับชิฟ เซนา เพื่อปลดแอกสภานิติบัญญัติแห่งรัฐมหาราษฏระ ในปี 2532 สมาชิกหลายคนออกจากสภาคองเกรสเพื่อสร้างพรรคสภาแห่งชาตินิยม (NCP) ขึ้นมา แต่ในภายหลังได้ร่วมมือกับสภาคองเกรสในฐานะพันธมิตรซึ่งรู้จักกันในนามแนวร่วมประชาธิปไตย พรรคอื่น ๆ เช่น มหาราษฏระ นาวนีร์มัน เซนา (MNS) พรรคซามาจวดี (SP) พรรคบาฮุจัน ซามาจ (BSP) และผู้สมัครอื่น ๆ ที่เป็นอิสระจะประกวดการเลือกตั้งในเมืองนี้เช่นกัน

ในการเลือกตั้งของอินเดียจัดขึ้นทุกห้าปี มุมไบเป็นตัวแทนของกลุ่มสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรหกกลุ่ม: ทางเหนือ ตะวันตกเหนือ ตะวันออกเหนือ ตอนกลางเหนือ ใต้ และใต้ สมาชิกรัฐสภา (ส.ส.) ของโลกสภา ซึ่งเป็นสภาล่างของรัฐสภาอินเดีย ได้รับเลือกตั้งจากสมาชิกรัฐสภาแต่ละคน ในการเลือกตั้งระดับชาติปี 2552 การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรทั้งหกได้รับชัยชนะจากการเป็นพันธมิตรของพรรค BJP และพระชีฟ เซนา โดยทั้งสองฝ่ายได้ที่นั่งคนละสามที่นั่ง

การเลือกตั้งในรัฐสภารัฐมหาราษฏระจัดขึ้นทุกห้าปี มุมไบมีกลุ่มคนของรัฐสภาจํานวน 36 คน สมาชิกสภานิติบัญญัติ (MLA) ของ มหาราษฏระ สภา (สภานิติบัญญัติ) จะได้รับเลือกจากสมาชิกรัฐสภาแต่ละคน ในการเลือกตั้งสมาชิกรัฐในปี 2552 จาก 36 หน่วยเลือกตั้งของสมาชิก 16 คน ได้รับรางวัลจากคณะกรรมการป้องกันแห่งชาติ [BJP] 11 คน โดย Shiv Sena 6 โดยสภาคองเกรส 2 โดย NCP และ 1 คนจากผู้สมัครอิสระ

การเลือกตั้งยังจัดขึ้นทุกห้าปี เพื่อเลือกบริษัทให้มีอํานาจใน MCGM บรรษัทนี้ประกอบด้วยสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรที่ได้รับเลือกตั้ง 227 คน ซึ่งเป็นตัวแทนของงานประกาศรางวัลเทศบาล 24 คน สมาชิกที่ได้รับการเสนอชื่อเป็นสมาชิกสภาผู้มีความรู้หรือประสบการณ์พิเศษในรัฐบาล และนายกเทศมนตรีซึ่งมีบทบาทเป็นพิธีการ ในการเลือกตั้งของบริษัทระดับเทศบาลปี 2555 จาก 227 ที่นั่ง พันธมิตรชิฟ ซีนา-บีเจพี ได้ยึดที่นั่งไว้ 107 ที่ ซึ่งถืออํานาจให้สนับสนุนผู้สมัครรับเลือกตั้งอิสระใน MCGM ในขณะที่พันธมิตรระหว่างสภาคองเกรสและเอ็นซีพีได้ยกที่นั่ง 64 ที่นั่ง ตําแหน่งของนายกเทศมนตรี รองนายกเทศมนตรี และผู้ตรวจการเทศบาล อยู่สองปีครึ่ง

แผนที่ระบบขนส่งมวลชนความเร็วสูงในมุมไบ

ระบบรถไฟชานเมืองในมุมไบมีผู้โดยสารกว่า 6.99 ล้านคนในแต่ละวัน มัน มี ความ หนาแน่น ของ ผู้โดยสาร สูง ที่สุด ของ ระบบ รถไฟ เมือง ใด ๆ ใน โลก

รถไฟใต้ดินมุมไบทําให้เกิดความเชื่อมโยงกับพื้นที่ทางตะวันออกและตะวันตกของเมือง

รถไฟฟ้าโมโนเรลเปิดเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2557 เป็นระบบรถไฟรางเดี่ยวขนาดที่ใหญ่เป็นลําดับที่เจ็ดของโลก

รถบัส ที่ ดี ที่สุด บรรทุก ผู้โดยสาร ทั้งหมด 2 . 8 ล้าน คน ใน แต่ละ วัน

รถแพดมินิสีดําและสีเหลือง เป็นสัญลักษณ์ของมุมไบ

สะพานเชื่อมระหว่างทะเลบันดรา-เวอร์ลี เป็นสะพานยาว 5.6 กิโลเมตร เชื่อมต่อใจกลางเมืองมุมไบกับทุ่งหญ้าทางตะวันตกของเมือง

ท่าอากาศยานนานาชาติฉัตรปติศิวาจี มุมไบ อินเดีย

ท่าเรือจาวาฮาร์ลาล เนห์รู เป็นท่าเรือที่วุ่นวายที่สุดในอินเดีย

ระบบขนส่งสาธารณะ

ระบบขนส่งสาธารณะในมุมไบรวมถึงรถไฟชานเมืองมุมไบ โมโนเรล เมโทร บริฮานุมไบ อิเล็กทริกซัพพลายและรถโดยสาร (ดีที่สุด) รถเมเตอร์สีดําและเหลือง รถม้าและรถไฟฟ้า รถไฟชานเมืองและรถบัสที่ดีที่สุด รวมกันประมาณ 88% ของจํานวนผู้โดยสารในปี 2008 มีการอนุญาตให้มีการแสดงรูปขบวนทางรถยนต์เฉพาะในบริเวณชานเมืองมุมไบเท่านั้น ในขณะที่กลุ่มแท็กซี่ได้รับอนุญาตให้ดําเนินการในมุมไบได้ แต่โดยทั่วไปจะปฏิบัติการในทางตอนใต้ของมุมไบ กฎหมายกําหนดให้กลุ่มแท็กซี่และกระดูกอ่อนในกรุงมุมไบต้องขนถ่ายก๊าซธรรมชาติ (CNG) อัดอัด และเป็นวิธีการขนส่งที่สะดวก ประหยัด และง่ายดาย

ทางรถไฟ

ทางรถไฟชานเมืองมุมไบ ซึ่งเรียกโดยทั่วไปว่าท้องถิ่นสร้างรากฐานของระบบขนส่งของเมือง มัน ถูก ดําเนิน การ โดย เขต รถไฟ ตอน กลาง และ เขต รถไฟ ตะวัน ตก ของ ทาง รถไฟ อินเดีย ระบบรถไฟชานเมืองของมุมไบมีผู้โดยสารทั้งสิ้น 6.3 ล้านคนทุกวันในปี 2550 รถไฟมีคนหนาแน่นเกินในช่วงเวลาสูงสุด โดยมีรถไฟจํานวนเก้าคันที่มีผู้โดยสาร 1,700 คน โดยมีผู้โดยสารประมาณ 4,500 คน ในช่วงเวลาสูงสุด ระบบรถไฟในกรุงมุมไบถูกแพร่ขยายออกไปในระยะทาง 319 กิโลเมตร รถไฟ 191 คัน รถ 9 คัน และรถอีก 12 คัน ถูกใช้ในการ บริการรถไฟ 2,226 แห่งในเมือง

รถไฟใต้ดินโมโนเรลและมุมไบได้ถูกสร้างขึ้นและกําลังขยายตัวออกไปเป็นระยะ ๆ เพื่อบรรเทาฝูงชนบนเครือข่ายที่มีอยู่ โมโนเรลเปิดเมื่อต้นเดือนกุมภาพันธ์ 2557 สายแรกของรถไฟใต้ดินมุมไบเปิดตัวเมื่อต้นเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2557

มุมไบเป็นสํานักงานใหญ่ของทางรถไฟสองเขตของอินเดีย: ทางรถไฟสายกลาง (CR) มีสํานักงานใหญ่อยู่ที่จังหวัดฉัตรปติศิวาชี (เดิมคือ วิกตอเรีย เทอร์มินัส) และรถไฟสายตะวันตก (WR) ซึ่งมีสํานักงานใหญ่อยู่ที่โบสถ์ครัชเกต มุมไบยังเชื่อมโยงกับส่วนใหญ่ของอินเดียด้วย ทางรถไฟของอินเดีย รถไฟระยะไกลมีต้นกําเนิดจากรัฐฉัตรปติศิวาชี เทอร์มินัล ดาดาร์ โลกมันยา ทิลัก ลบด้วยศูนย์กลางมุมไบ บันดรา เทอร์มินัส อันเธรี และบอริวาลี

รถโดยสารประจําทาง

รถโดยสารประจําทางของมุมไบบรรทุกผู้โดยสารมากกว่า 5.5 ล้านคนต่อวันในปี 2551 ซึ่งลดลงเหลือ 2.8 ล้านคนในปี 2558 รถเมล์สาธารณะที่วิ่งโดยปกปิดที่ดีที่สุดเกือบทุกส่วน ของมหานคร รวมทั้งส่วนของนาวี มุมไบ มิร่า บายานดาร์และเทน ทาง ดี ที่สุด ทํา งาน บน รถเมล์ ทั้งหมด 4 , 608 คัน ที่ ติดตั้ง กล้อง ซีซีทีวี ไว้ และ ขนส่ง ผู้โดยสาร 4 . 5 ล้าน คน ทุก วัน บน เส้นทาง 390 เส้น กองเรือประกอบด้วยเรือแบบซิงเกิลเดกเกอร์ ดับเบิล-เดคเกอร์ เวสเทิบูล ชั้นต่ํา ปิดการใช้งาน ปิดใช้งานง่าย ปรับอากาศ และรถบัสที่ขับเคลื่อนด้วยน้ํามันดีเซลและก๊าซธรรมชาติที่บีบอัด รถบัสแอร์ที่นํามาใช้ดีที่สุดในปี 1998 รถบัสที่ดีที่สุดมีสีแดง โดยตั้งอยู่บนรถบัสของรูทมาสเตอร์ของลอนดอนมหาราษฏระ สเตท โรด ทรานสปอร์ต คอร์ปอเรชั่น (MSRTC) หรือที่เรียกว่า รถบัส ST) จะช่วยขนส่งระหว่างเมืองไปยังมุมไบกับเมืองอื่น ๆ ที่มีรัฐมหาราษฏระและรัฐใกล้เคียง นอกจากนี้ การขนส่งทางเทศบาลของนาวี มุมไบ (NMMT) และรถไฟเมืองธาน (TMT) ยังใช้รถประจําทางในมุมไบด้วย ทําให้เชื่อมโยงหลายปมระหว่างนาวี มุมไบและธานไปยังส่วนของมุมไบ

โดยทั่วไปแล้ว มักจะสนับสนุนการเดินทางในระยะสั้น ๆ ถึงระยะทางปานกลาง ในขณะที่รถไฟฟ้ามีราคาประหยัดกว่าสําหรับการเดินทางทางไกล

มุมไบ ดาร์ชาน เป็นบริการรถบัสท่องเที่ยวที่สํารวจสถานที่ท่องเที่ยวหลายแห่งในมุมไบ เส้นทาง Bus Rapid Transit System (BRTS) ได้รับการวางแผนไว้ทั่วมุมไบ แม้ว่า 88% ของผู้เดินทางในเมืองจะเดินทางด้วยการขนส่งสาธารณะ แต่มุมไบก็ยังคงดิ้นรนต่อสู้กับความหนาแน่นของการจราจร ระบบขนส่งของมุมไบได้รับการจัดหมวดหมู่ให้เป็นหนึ่งในประเทศที่มีค่าใช้จ่ายมากที่สุดในโลก

น้ํา

การขนส่งทางน้ําในมุมไบประกอบด้วยเรือบรรทุกสินค้า เครื่องกระจาดและเครื่องดื่ม บริการจัดทําขึ้นโดยหน่วยงานของรัฐและหุ้นส่วนเอกชนทั้งสอง บริการเรือโฮเวอร์คราฟต์ได้เข้าร่วมเป็นเวลาสั้นๆ ในช่วงปลายทศวรรษที่ 1990 ระหว่างเกตเวย์ของอินเดียและ CBD เบลาปูร์ในนาวีที่มุมไบ พวก เขา ถูก กําจัด ใน เวลา ต่อ มา เพราะ ขาด โครงสร้าง พื้นฐาน ที่ เพียงพอ

ถนน

มุมไบใช้ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 3 ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 4 ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 8 ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 17 และทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 222 ของระบบทางหลวงแผ่นดินของอินเดีย ทาง ด่วน มุมไบ -ปูเน่ เป็น ทาง ด่วน ทาง แรก ที่ สร้าง ขึ้น ใน อินเดีย อีสเทิร์นฟรีเวย์ถูกเปิดในปี 2013 ทางด่วนนาชิกมุมไบ ทางด่วนวัดดารา กําลังอยู่ในระหว่างการก่อสร้าง สะพาน บันดร้า-วอร์ลี ซี ลิงค์ พร้อมกับ เมฮ คาวเวย์ เชื่อมเมืองที่เป็นเกาะ เข้ากับ ชานเมือง ทาง ตะวัน ตก เส้น เลือด ใหญ่ สาม เส้น ของ เมือง นี้ คือ ทาง ด่วน ตะวันออก จาก ซิออน ถึง เธน ทาง ด่วน สิออน พานเวล จาก ไซออน ไป ยัง แพนเวล และ ทาง ด่วน ตะวัน ตก จาก บันดรา ถึง ดาฮิซาร์ มุมไบมีถนนขนาดประมาณ 1,900 กม. (1,181 ไมล์) มีจุดผ่านถนนห้าจุด มุ่งสู่เมืองตามถนน

มุมไบมีรถภาคเอกชนประมาณ 721,000 คัน ณ เดือนมีนาคม 2557, 56,459 คันรถแทกซิสสีดําและสีเหลือง ณ ปี 2548 และ 106,000 คัน ณ เดือนพฤษภาคม 2556

แอร์

ท่าอากาศยานนานาชาติฉัตรปติ ศิวาจี มาฮาราช (อดีตท่าอากาศยานนานาชาติซาฮาร์) เป็นศูนย์กลางการบินหลักในเมืองและท่าอากาศยานที่พลุกพล่านที่สุดแห่งที่สองในอินเดียในแง่ของจํานวนผู้โดยสาร มีผู้โดยสารจํานวน 36.6 ล้านคนและสินค้าขนาด 694,300 ตัน ระหว่างปี 2557-2558 แผนการอัพเกรดเริ่มขึ้นในปี 2549 มีเป้าหมายอยู่ที่การเพิ่มความจุของสนามบินเพื่อรองรับผู้โดยสารได้ถึง 40 ล้านคนต่อปี และเทอร์มินัลใหม่ถูกเปิดในเดือนกุมภาพันธ์ 2557

ท่าอากาศยานนานาชาตินาวีมุมไบที่ถูกเสนอให้สร้างในเขตโคปรา-พานเวล ได้รับการอนุมัติโดยรัฐบาลอินเดีย และจะช่วยบรรเทาภาระการจราจรที่เพิ่มขึ้นบนสนามบินที่มีอยู่

กลุ่มอาการจูฮูเป็นท่าอากาศยานแห่งแรกของอินเดีย และปัจจุบันเป็นเจ้าภาพชมรมบินบอมเบย์และสนามบินเฮลิคอปเตอร์ที่ดําเนินการโดยพาวันฮานส์ของรัฐ

ทะเล

มุมไบได้รับมอบหมายให้ดูแลท่าเรือที่สําคัญสองแห่งคือ ท่าเรือในมุมไบ และหน่วยทรัสต์ท่าเรือจาวาฮาร์ลาล เนห์รู ซึ่งตั้งอยู่ตามลําห้วยของนาวาในมุมไบ ท่าเรือมุมไบมีที่พักอาศัยตามธรรมชาติที่ดีที่สุดในโลก และมีที่พักที่เปียกและแห้ง ท่าเรือจาวาหะราล เนห์รู ที่ได้รับมอบหมายเมื่อวันที่ 26 พฤษภาคม 2522 เป็นท่าเรือที่สําคัญที่มีความวุ่นวายและทันสมัยที่สุดในอินเดีย 55-60% ของสินค้าทั้งหมดที่บรรจุลงในตู้บรรจุสินค้า เฟอร์รี่ส์จากเฟอร์รี่ วาร์ฟ ในมาซากอน อนุญาตให้เข้าเกาะใกล้เมืองได้

เมืองนี้ยังเป็นสํานักงานใหญ่ของกองบัญชาการกองทัพเรือตะวันตกอีกด้วย และยังเป็นฐานทัพสําคัญสําหรับกองทัพเรืออินเดียด้วย

ภายใต้การปกครองอาณานิคม รถถังเป็นแหล่งน้ําแห่งเดียวในมุมไบ โดยมีการตั้งชื่อให้ชาวท้องถิ่นเป็นจํานวนมาก MCGM จัดหาน้ําที่ไหลเชี่ยวให้แก่เมืองจากทะเลสาบหกแห่ง ซึ่งส่วนใหญ่มาจากทะเลสาบตุลซีและวิฮาร์ ทะเลสาบทันซาจัดหาน้ําให้บริเวณชานเมืองทางตะวันตกและบางส่วนของเมืองที่เป็นเกาะ ตามทางรถไฟสายตะวันตก น้ํานี้ถูกกรองที่แบนทัพ ซึ่งเป็นพืชกรองน้ําที่ใหญ่ที่สุดในเอเชีย อุโมงค์ใต้น้ําใต้ดินแห่งแรกของอินเดียเสร็จสิ้นในกรุงมุมไบ เพื่อส่งน้ําไปยังโรงกรองน้ําที่ใช้ส้นมือ

น้ําประมาณ 700 ล้านลิตร จากปริมาณน้ําจํานวน 3500 ล้านลิตร จะสูญเสียจากการลักลอบลําเลียงน้ํา การเชื่อมต่อที่ผิดกฎหมายและการรั่วซึมในแต่ละวันในเมืองมุมไบ แทบทุกวันของมุมไบปฏิเสธรายวันจํานวน 7,800 เมตริกตัน ซึ่งปริมาณ 40 เมตริกตันเป็นขยะพลาสติก ถูกขนส่งไปทิ้งที่ดินในโกรายทางตะวันตกเฉียงเหนือ มูลุนด์ในทางตะวันออกเฉียงเหนือ และที่ดินดอนาร์ทางตะวันออก การบําบัดน้ําเสียดําเนินการที่วอร์ลิและบันดรา และกําจัดโดยสองการตกน้ําที่เป็นอิสระของน้ําตกที่ 3.4 กม. (2.1 มิลลิ) และ 3.7 กม. (2.3 มิลลิ) ที่บันดราและวอร์ลีตามลําดับ

ไฟฟ้านั้นได้รับการจัดจําหน่ายโดยบริษัทบริฮานุมไบอิเล็กทริกซัพพลายและการขนส่ง (ดีที่สุด) ในเมืองที่เป็นเกาะ และด้วย Reliance Energy, Tata Power และ Maharastra State Electricity Co. Ltd (Mahavitaran) ในบริเวณชานเมือง สายไฟเพาเวอร์ซัพพลายอยู่ใต้ดิน ซึ่งช่วยลดการส่งกําลังบํารุง การโจรกรรมและการสูญเสียอื่นๆ

ก๊าซธรรมชาติจากก๊าซปิโตรเลียมชนิดแปลกใหม่ ถูกจําหน่ายโดยบริษัทน้ํามันของรัฐและก๊าซธรรมชาติที่ส่งให้โดยบริษัทมาฮานาการ์

ผู้ให้บริการโทรศัพท์ที่ใหญ่ที่สุดคือ MTNL ที่รัฐเป็นเจ้าของ ซึ่งจัดจําหน่ายผ่านสายคงที่และบริการเครือข่ายโทรศัพท์จนถึงปี 2000 และให้บริการโทรศัพท์แบบครบวงจรตลอดจนบริการ WLL แบบเคลื่อนที่ โทรศัพท์มือถือมีความครอบคลุมมากมาย และผู้ให้บริการหลักคือ Vodafone Essentials, Airtel, MTNL, Loop Mobile, Reliance Communications, เครือข่ายโทรศัพท์และ Tata Indicom ทั้งบริการ GSM และ CDMA มีอยู่ในเมือง มุมไบ พร้อมกับพื้นที่ดังกล่าวรับใช้โดยการแลกเปลี่ยนทางโทรศัพท์ของนาวาอิมุมไบและกัลยาน ถูกจัดให้เป็นกลุ่มโทรคมนาคมของรถไฟใต้ดิน ผู้ให้บริการหลายรายที่อยู่ด้านบนยังให้บริการอินเตอร์เน็ตแบบบรอดแบนด์และการเชื่อมต่ออินเตอร์เน็ตแบบไร้สายในมุมไบอีกด้วย ณ ปี 2557 มุมไบมีผู้ใช้อินเทอร์เน็ตเป็นจํานวนสูงสุดในอินเดียพร้อมด้วยผู้ใช้ 16.4 ล้านคน

สายฟ้าของเซาท์มุมไบถูกมองข้ามอ่าวแบ็ก

มุมมองของมุมไบและทะเลบันดรา-เวิร์ลี

สถาปัตยกรรม

สถาปัตยกรรมของเมืองเป็นการผสมผสานระหว่างศิลปะฟื้นฟูกอทิก อินโด-ซาราเซนิก ศิลปะดีโค และรูปแบบร่วมสมัยอื่น ๆ อาคาร ส่วน ใหญ่ ใน ช่วง ยุค อังกฤษ เช่น มหาวิทยาลัย วิคตอเรีย เทอร์ไมนส์ และ บอมเบย์ ถูก สร้าง ขึ้น ใน สไตล์ การ ฟื้นฟู กอทิค สถาปัตยกรรมของสถาปัตยกรรมนี้ประกอบด้วยอิทธิพลต่างๆ ของยุโรป เช่น ภาพยนตร์เยอรมัน หลังคาดัตช์ การจัดลําดับเวลาในสวิส โรแมนซ์ บานพับ ทิวดอร์ และลักษณะเดิมของอินเดีย นอกจากนี้ยังมีอาคารที่มีรูปแบบของอินโด-ซาราเซนิกอยู่สองสามหลัง เช่น ประตูทางเดินของอินเดีย ลายสลักที่ตกแต่งด้วยลวดลายละเอียดของศิลปะ สามารถพบได้ที่ลานนาวิกโยธินและทางตะวันตกของวงรี มุมไบมีอาคาร ดิโค ศิลปะ มาก เป็น อันดับ สอง ของ โลก หลัง จาก ไม อามี่ ใน ชานเมือง ใหม่ กว่า นั้น อาคาร สมัย ใหม่ ครอบคลุม ภูมิ ทั้ง ภูมิ และ ภูมิทัศน์ มุมไบมีตึกระฟ้าจํานวนมากที่สุดในอินเดีย โดยมีอาคารที่มีอยู่ 956 หลัง และ 272 แห่งที่อยู่ระหว่างการก่อสร้างจนถึงปี 2552

คณะกรรมาธิการอนุรักษ์มรดกทางมุมไบ (MHCC) ก่อตั้งขึ้นในปี 2538 ได้บัญญัติกฎระเบียบพิเศษและกฎหมายขึ้นเพื่อช่วยในการอนุรักษ์สิ่งก่อสร้างมรดกของเมือง มุมไบมีแหล่งมรดกโลกสามแห่ง คือ สถานีฉัตรปาติ ชิวาจิ ซึ่งเป็นนครคาฟส์เอเลฟันตา และกลุ่มดนตรียุควิกตอเรียนและศิลปะ ทาง ใต้ ของ มุมไบ มี อาคาร อาณานิคม และ สํานักงาน แบบ โซเวียต ใน ภาค ตะวันออก คือ โรง งาน และ สลัม บาง ชนิด บน ชาย ฝั่ง ตะวัน ตก เป็น โรง งาน สิ่ง ทอ กําลัง ถูก รื้อถอน และ ตึก ระฟ้า ที่ สร้าง ขึ้น บน สุด มี ตึก ที่ สูง กว่า 100 เมตร เทียบ กับ 200 หลัง ใน เซี่ยงไฮ้ 500 หลัง ใน ฮ่องกง และ 500 หลัง ใน นิวยอร์ก

สถานี ฉัตรปติ ศิวาชี ที่ เคย เป็น ที่รู้จัก กัน ใน ชื่อ วิกตอเรีย เทอร์ไมนัส เป็น สํานักงานใหญ่ ของ รถไฟ ตอน กลาง และ แหล่ง มรดก โลก แห่ง หนึ่ง ของ ยูเนสโก

ตามข้อมูลจากสํามะโนประชากรปี 2554 ประชากรเมืองมุมไบมี 12,479,608 คน ความหนาแน่นประชากรมีประมาณ 20,482 คนต่อตารางกิโลเมตร พื้นที่ ที่ มี ชีวิต คือ 4 . 5 ตาราง เมตร ต่อ คน เขตมหานครมุมไบเป็นที่พํานักของประชาชนจํานวน 20,748,395 คน ภายในปี 2554 มุมไบซึ่งอยู่ในพื้นที่ภายใต้การบริหารของ MCGM มีอัตราการอ่านออกเขียนได้ 94.7% ซึ่งสูงกว่าค่าเฉลี่ยของประเทศ 86.7% จํานวนคนที่อาศัยอยู่ในสลัม ประมาณว่า 9 ล้านคน จาก 6 ล้านคนในปี 2001 นั่นคือ 62% ของพวกมุมไบคาร์ อาศัยอยู่ในสลัมแบบไม่เป็นทางการ

อัตราส่วนระหว่างเพศในปี 2554 คือตัวเมีย 838 ตัวต่อตัวผู้ 1,000 ตัวในเมืองที่เป็นเกาะ ชานเมือง 857 แห่ง และ 848 ตัวรวมกันในกรุงมุมไบ ตัวเลขทั้งหมดน้อยกว่าค่าเฉลี่ยของหญิง 914 ตัวต่อ 1,000 ตัว อัตรา การ มี เพศ ต่ํา ส่วน หนึ่ง เป็น เพราะ คน อพยพ ชาย จํานวน มาก มา ทํา งาน ใน เมือง

"พาร์ซิส ออฟ บอมเบย์" ไม้สลัก CA 1878 มุมไบเป็นบ้านของประชากรพาร์ซิสที่ใหญ่ที่สุดในโลก

ผู้อยู่อาศัยในเมืองมุมไบเรียกตัวเองว่า มุมไบการ์ มุมไบต์ บริษัทบอมบายิตหรือบริษัทบอมไบต์

กรุงมุมไบประสบปัญหาสําคัญในการพัฒนาเมืองอย่างที่เห็นในหลาย ๆ เมืองที่กําลังเติบโตอย่างรวดเร็วในประเทศกําลังพัฒนา ความยากจน และ การ ว่างงาน ที่ แพร่หลาย สาธารณสุข ที่ ยากจน และ มาตรฐาน การ ศึกษา ของ ประชากร ส่วน ใหญ่ ด้วยพื้นที่ที่มีจําหน่ายเป็นที่ดินที่มีราคาแพง ประชาชนในมุมไบมักจะอาศัยในที่อยู่อาศัยซึ่งค่อนข้างแพงและมีที่อยู่อาศัยอยู่อาศัยอยู่บ่อยครั้ง และมักจะห่างไกลจากที่ทํางาน และต้องเดินทางไกลด้วยการขนส่งมวลชนอัดแน่น หรือถนนอุดตัน หลาย คน อาศัยอยู่ ใกล้ ๆ กับ สถานี รถ ประจํา ทาง หรือ สถานี รถไฟ แม้ ว่า ผู้คน ใน ชานเมือง ชาย เมือง จะ ใช้เวลา อย่าง มี นัย สําคัญ เดินทาง ใต้ ไป เขต การค้า หลัก ธาราวี ซึ่งเป็นชุมชนสลัมที่ใหญ่ที่สุดเป็นอันดับสองของเอเชีย (หากเมืองโอรังกิของการาจีถือว่าเป็นชุมชนแออัดเดี่ยว) ตั้งอยู่ในตอนกลางของมุมไบ และตั้งบ้านเรือนระหว่าง 800,000 ถึงหนึ่งล้านคนในพื้นที่ 2.39 ตารางกิโลเมตร (0.92 ตร.ไมล์) ทําให้เป็นพื้นที่ที่มีประชากรหนาแน่นที่สุดในโลกที่มีประชากรหนาแน่นอย่างน้อย 334,720 คน 8 คนต่อตารางกิโลเมตร

จํานวนผู้ย้ายถิ่นฐานเข้าเมืองมุมไบจากภายนอกมหาราษฏระในช่วงปี 2544-2544 คือ 1.12 ล้านคน ซึ่งคิดเป็น 54.8% ของจํานวนคนทั้งหมดที่เพิ่มเข้ามาในกลุ่มประชากรมุมไบ

จํานวนครอบครัวในมุมไบกําลังคาดการณ์ว่าจะเพิ่มขึ้นจาก 4.2 ล้านคนในปี 2551 ถึง 6.6 ล้านคนในปี 2563 จํานวนครัวเรือนที่มีรายได้ประจําปี 2 ล้านรูปีจะเพิ่มขึ้นจาก 4% เป็น 10% ภายใน 2020 ครอบครัวเป็น 660,000 ครอบครัว จํานวนครัวเรือนที่มีรายได้จาก 1-2 ล้านรูปียังถูกประเมินว่าจะเพิ่มขึ้นจาก 4% ถึง 15% ภายในปี 2563 ด้วย ตามรายงานปี 2559 ของคณะกรรมการควบคุมมลพิษกลาง เมืองมุมไบเป็นเมืองที่เสียงดังที่สุดในอินเดีย นําหน้าลูกรูซ ไฮเดอราบาด และเดลี

กลุ่มชาติพันธุ์และศาสนา

กลุ่มศาสนาที่แสดงในมุมไบเมื่อปี 2554 ได้แก่ ฮินดู (65.99%) มุสลิม (20.65%) พุทธ (4.85%) ธัญพืช (4.10%) คริสต์ศาสนิกชน (3.27%) และชาวซิกข์ (0.49%) กลุ่มประชากรทางภาษา/ชาติพันธุ์คือ: ภาษามหาราชไตรอัน (42%), คุชราติส (19%) ที่เหลือกําลังไหลออกมาจากส่วนอื่นๆ ของอินเดีย

ชาวคริสต์ศาสนิกชนนิกายคาทอลิกในชนพื้นเมือง ได้แก่ ชาวอินเดียตะวันออก ซึ่งถูกเปลี่ยนโดยชาวโปรตุเกสในศตวรรษที่ 16 ในขณะที่ชาวโกอันและแมงกาลอเรียนคาทอลิกด้วยเป็นส่วนสําคัญของชุมชนคริสเตียนของเมืองนี้ ชาวยิวตั้งรกรากที่บอมเบย์ ในช่วงศตวรรษที่ 18 ชุมชนชาวยิวอิสราเอลชาวบอมเบย์ ซึ่งอพยพมาจากหมู่บ้านคอนคานทางตอนใต้ของเมืองบอมเบย์ เชื่อกันว่าเป็นเชื้อสายของชาวยิวอิสราเอลที่เดินเรือแตกแถวชายฝั่งคอนกัน ซึ่งน่าจะอยู่ในปี 175 BCE ในระหว่างการปกครองของผู้นํากรีก แอนติโอคัส เอพิเนส นอกจากนี้ มุมไบยังเป็นบ้านของประชากรชาวปาร์ซี โซโรอัสเตรีย ที่มีประชากรมากที่สุดในโลก มีจํานวนประมาณ 60,000 คน แม้ว่าจะมีจํานวนประชากรลดลงอย่างมากก็ตาม นกปักษาสวรรค์อพยพมายังอินเดียจากอิหร่านที่เจริญขึ้นหลังการพิชิตจักรวรรดิเปอร์เซียโดยมุสลิมในศตวรรษที่เจ็ด ชุมชนมุสลิมที่เก่าแก่ที่สุดในมุมไบได้แก่ นายดาวูดี โบราส อิสมาอิลี โคฮาจาส และชาวมุสลิมคอนคานี

ภาษา

มุมไบมีประชากรหลายกลุ่มขนาดใหญ่ เช่นเดียวกับเมืองมหานครอื่นๆของอินเดีย อินเดียมีภาษาสําคัญถึงสิบหกภาษาในอินเดียที่พูดกันในมุมไบ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นภาษามาราฐีและภาษาถิ่นอินเดียตะวันออก รวมทั้งฮินดี, คุชราตี และอังกฤษ ภาษาอังกฤษ เป็น ภาษา ที่ พูด อย่าง ถ่องแท้ และ เป็น ภาษา หลัก ของ คน ทํา งาน ใน บริษัท ไทย รูปแบบอาณานิคมของฮินดี หรือที่รู้จักกันในนาม บัมไบยา - การผสมผสานของฮินดี มาราฐี คุชราตี คอนคานี อูรดู ภาษาอังกฤษของอินเดียและคําประดิษฐ์บางคํา - พูดตามท้องถนน

ในบรรดาภาษากลุ่มน้อยของมหาราษฏระ ชาวฮินดีมีภาษาพูดถึง 57.78% ของประชากรชานเมืองมุมไบ อูรดูว์มีประชากร 32.21% และคุชราตี 31.21%

สมาคมเอเชียติกแห่งมุมไบ เป็นหนึ่งในห้องสมุดสาธารณะที่เก่าแก่ที่สุดในเมือง

วัฒนธรรมของมุมไบเป็นการผสมผสานระหว่างเทศกาล อาหาร ดนตรี และโรงละครต่างๆ เมืองนี้มีเครื่องสําอางค์ทางการเมือง และรูปแบบการดําเนินชีวิตที่หลากหลายด้วยอาหาร ความบันเทิง และชีวิตกลางคืน ซึ่งมีอยู่ในรูปแบบและความอุดมสมบูรณ์ซึ่งเปรียบได้กับเมืองหลวงอื่น ๆ ในโลก ประวัติศาสตร์ของมุมไบในฐานะศูนย์กลางการค้ารายสําคัญได้นําไปสู่วัฒนธรรม ศาสนา และหลักนิยมต่าง ๆ ที่หลากหลายในเมือง การ ผสม พันธุ์ ที่ มี ลักษณะ เฉพาะ นี้ เกิด จาก การ อพยพ ของ คน จาก ทั่ว ประเทศ อินเดีย ตั้งแต่ ยุค อังกฤษ

มุมไบเป็นสถานที่เกิดของโรงภาพยนตร์อินเดีย — ดาดาซาเฮบ พัลเก วางรากฐานด้วยภาพยนตร์เงียบ ๆ ที่ตามด้วยมาราธิทาลกีส์ และการแพร่ภาพยนตร์เก่าแก่นั้นเกิดขึ้นในต้นศตวรรษที่ 20 มุมไบยังมีศูนย์แสดงภาพยนตร์จํานวนมากที่มีคุณสมบัติเป็นหนังของบอลลีวู้ด มาราฐี และภาพยนตร์ฮอลลีวูด เทศกาลภาพยนตร์นานาชาติที่มุมไบและพิธีมอบรางวัลฟิล์มแฟร์อวอร์ด รางวัลภาพยนตร์ที่เก่าแก่และเด่นที่สุดที่มอบให้กับอุตสาหกรรมภาพยนตร์ฮินดีในอินเดีย จัดขึ้นที่มุมไบ แม้ว่ากลุ่มละครมืออาชีพส่วนใหญ่ที่จัดตั้งขึ้นในระหว่างช่วงทศวรรษที่ 1950 ราชของอังกฤษแตกแยกตัวออกมา แต่มุมไบก็ได้พัฒนาประเพณี "การเคลื่อนไหวด้านละคร" ที่รุ่งเรืองในมาราฐี ฮินดี อังกฤษ และภาษาอื่น ๆ ในภูมิภาค

ศิลปะร่วมสมัย ได้รับ การ จัด วาง ใน พื้นที่ ศิลปะ ทั้ง ที่ ได้รับ ทุน สนับสนุน จาก รัฐบาล และ หอ แสดง การค้า ส่วน ตัว สถาบันที่ได้รับเงินทุนจากรัฐบาลได้แก่ หอศิลป์เจฮางิร์ และหอศิลป์แห่งชาติ สร้างขึ้นในปี 2486 สมาคมแห่งเอเชียติกแห่งบอมเบย์เป็นหนึ่งในห้องสมุดสาธารณะที่เก่าแก่ที่สุดแห่งหนึ่งของเมือง ฉัตรปติ ศิวาชี มาฮาราจ วัสตุ ซังกราฮาลายา (อดีตเจ้าชายแห่งเวลส์) เป็นพิพิธภัณฑ์ที่มีชื่อเสียงแห่งหนึ่งทางตอนใต้ของมุมไบซึ่งเป็นสถานที่จัดแสดงประวัติศาสตร์ของอินเดียซึ่งเก่าแก่และไม่น้อยนัก

มุมไบมีสวนสัตว์ชื่อ จิจามาตะ อุดยาน (เดิมคือสวนวิคตอเรีย) ซึ่งมีสวนสวนด้วยเช่นกัน ประเพณีทางวรรณกรรมที่อุดมสมบูรณ์ของเมืองได้รับการตอกย้ําในระดับนานาชาติโดยผู้ได้รับรางวัลบูชา ซัลแมน รัชดี อาราวินท์ อะดิกา วรรณกรรมของนายมาราธิได้รับการปรับปรุงให้ทันสมัยแล้วในผลงานของนักเขียนที่มีฐานอยู่ในมุมไบ เช่น โมฮัน อัปเต อนันต์ คาเนการ์ และกังกาดาฮาร์ กัดกิล และได้รับการส่งเสริมผ่านทางรางวัลซาฮิตยา อาคาเดมิ ประจําปี ซึ่งเป็นเกียรติในวรรณกรรมที่ได้รับจากสถาบันวรรณกรรมแห่งชาติของอินเดีย

ชายหาดฌิร์กัม โชวพัตตี ชายหาด เป็น แหล่ง ท่องเที่ยว ที่ นิยม ใน เมือง

ผู้อยู่อาศัยในมุมไบฉลองเทศกาลต่าง ๆ ทั้งทางตะวันตกและอินเดีย ดิวาลี, โฮลี, อีด, คริสต์มาส, นาฟราตรี, วันศุกร์ศักดิ์สิทธิ์, ดุสเซรา, โมฮาร์ราม, กาเนช ชาตูร์ตี, เดอร์กา ปูจา และ มาฮา ชิฟราตรี เป็นเทศกาลที่นิยมกันในเมือง เทศกาลศิลปะคาลา โกดา เป็นการแสดงนิทรรศการศิลปะที่ห่อหุ้มศิลปะ ในสาขาดนตรี เต้น ละคร และภาพยนตร์ งานแสดงประจําปีที่จัดขึ้นเป็นประจําทุกสัปดาห์ในนาม แบนดร้า แฟร์ เริ่มตั้งแต่วันอาทิตย์หลัง 8 กันยายน จะจัดขึ้นโดยผู้คนที่ศรัทธาทุกศาสนาเพื่อระลึกถึงวันกําเนิดของแม่รี แม่แห่งพระเยซู ในวันที่ 8 กันยายน

เทศกาลบังกาเป็นเทศกาลดนตรีเป็นเวลาสองวัน ซึ่งจัดขึ้นทุกปีในเดือนมกราคม ซึ่งจัดโดยบริษัทการท่องเที่ยวมหาราษฎระ (MTDC) แห่งกรุงเทพฯ แห่งประวัติศาสตร์เมืองบังกาในกรุงมุมไบ เทศกาลเอเลแฟนตาซึ่งจัดขึ้นทุกเดือนกุมภาพันธ์บนหมู่เกาะเอเลแฟนตา ล้วนเอื้อเฟื้อต่อการเต้นรําและดนตรีคลาสสิกของอินเดียและดึงดูดนักแสดงจากทั่วประเทศ วันหยุดราชการเฉพาะเมืองและรัฐรวมถึงวันมหาราษฏระเมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม เพื่อฉลองการก่อตั้งรัฐมหาราษฏระเมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม 2503 และกุดีปัดวา ซึ่งเป็นวันขึ้นปีใหม่ของประชาชนมาราฐี

ชายหาดเป็นแหล่งท่องเที่ยวสําคัญในเมือง ชายหาดใหญ่ในมุมไบคือหาดเกอร์กาอุมโชพัตตี, หาดจูฮู, ดาดาร์โชวพัตตี, หาดโกไร, ชายหาดมาร์เว, หาดเวอร์โซวา, หาดอัคซา, ชายหาดและหาดมาโนรี ชายหาดส่วนใหญ่ไม่เหมาะกับการว่ายน้ํา ยกเว้นจิร์กาอุม โชพัตตี และหาดจูฮู เอสเซล เวิลด์ เป็นศูนย์กลางแห่งสวนสนุกและเป็นศูนย์กลางการพักผ่อนหย่อนใจที่ตั้งอยู่ใกล้กับหาดโกไร และรวมถึงอุทยานน้ําที่เป็นหัวข้อใหญ่ที่สุดในเอเชีย คือ อาณาจักรน้ํา อดแล็บ อิเมจิกา เปิด ขึ้น ใน เดือนเมษายน 2556 ตั้ง อยู่ ใกล้ ๆ กับ เมือง โคโปลี ทาง ด่วน มุมไบ -ปูเน่

สํานักงานแห่งแรกของอินเดียอยู่ตรงข้ามกับสถานีฉัตรปาติ ชิวาจิ ที่ตั้งอยู่

มุมไบมีสํานักพิมพ์ โทรทัศน์ และสถานีวิทยุหลายแห่ง หนังสือพิมพ์ภาษามาราฐี ได้แสดงความพอใจกับส่วนแบ่งการอ่านสูงสุดในเมืองดังกล่าว และหนังสือพิมพ์ภาษามาราฐีมากที่สุดคือ มหาราษฏระ ไทมส์, นาวากาล, ลกมาตเตส, กรรมการโลกซัตตา, เมืองมุมไบ ชาวูเฟอร์, ซามานา และซากาล นิตยสารภาษามาราฐียอดนิยม คือ ซัพทาฮิก ซากาล กริยาโชภิกา ลกราชยาแห่งชาติ ซึ่งเป็นบริษัท ตรีโลกประภา & จิตราเลขา หนังสือพิมพ์ภาษาอังกฤษยอดนิยมที่ตีพิมพ์และขายในมุมไบได้แก่ หนังสือพิมพ์เดอะไทม์ออฟอินเดีย ฮินดูสถานไทม์ส หนังสือพิมพ์อุตสาหกรรมอินเดียที่ตีพิมพ์และจําหน่ายดีเอ็นเอของอินเดีย และ อินเดียเอ็กซ์เพรส หนังสือพิมพ์จะพิมพ์ในภาษาอินเดียอื่น ๆ ด้วย มุมไบเป็นที่ตั้งของหนังสือพิมพ์ฉบับเก่าของเอเชีย Bombay Samachr ซึ่งตีพิมพ์เผยแพร่ในคุชราตีมาตั้งแต่ปี 2495 Bombay Durpan หนังสือพิมพ์ Marathi ฉบับแรกเริ่มโดย Balshastri Jamhekar ในมุมไบในปี 1832

สถานีโทรทัศน์ระหว่างประเทศและอินเดียจํานวนมากสามารถรับชมได้ในมุมไบ ผ่านทางบริษัทโทรทัศน์รายการหนึ่งหรือผู้ให้บริการเคเบิลทีวีในท้องถิ่น มหานครนี้ยังเป็นศูนย์กลางของบริษัทสื่อต่าง ๆ นานาชาติ ที่มีช่องทางข่าวต่าง ๆ มากมาย และมีสํานักพิมพ์ที่มีบทบาทสําคัญอยู่ สถานีโทรทัศน์แห่งชาติโดออร์ดาร์ชาน ให้บริการสถานีโทรทัศน์ทางโลกฟรีสองช่องทาง ในขณะที่เครือข่ายเคเบิลหลักสามเครือข่ายทําหน้าที่ดูแลครัวเรือนส่วนใหญ่

ช่องทางเคเบิลที่หลากหลายมีให้ ได้แก่ ซี มาราธี, ซี ทากกีส์, อีทีวี มาราฐี, สตาร์ปราหะ, มิ ราธิ, ดี ซาห์ยาดรี (ช่องทางทั้งหมดในมาราฐี), ช่องทางข่าว เช่น ABP มาจา, IBN-Lokmat, Zee 24 Tas, ช่องทางกีฬา, Star, ช่องทางบันเทิงแห่งชาติเช่น สี, Star แชนแนลต่างๆ เช่น CNBC Awaz, Zee Business, ET Now และ Bloomberg UTV ช่องทางข่าวทุกช่องที่มุมไบครอบคลุมสะฮารา ซาเมย์ มุมไบ การสร้างช่องทางนินทาบอลลีวู้ดยอดนิยม ก็ตั้งอยู่ที่มุมไบเช่นกัน แซทเทิลไลท์ ทีวี (DTH) ยังไม่ได้รับการยอมรับครั้งใหญ่ เนื่องจากค่าใช้จ่ายในการติดตั้งสูง บริการความบันเทิง DTH ที่โดดเด่นในมุมไบ ได้แก่ ดิช ทีวี และ ทาทา สกาย

มีสถานีวิทยุสิบสองแห่งในมุมไบ โดยมีเก้าสถานีวิทยุกระจายเสียงบนแถบความถี่ FM และสถานีวิทยุอินเดียทั้งหมดสามสถานีที่ออกอากาศในแถบ AM มุมไบยังสามารถเข้าถึงผู้ให้บริการวิทยุเชิงพาณิชย์ เช่น ซิริอุส ระบบการเข้าถึงแบบมีเงื่อนไข (CAS) ที่เริ่มขึ้นโดยรัฐบาลสหภาพในปี 2549 ได้ตอบรับอย่างไม่ดีในกรุงมุมไบ เนื่องจากการแข่งขันจากบริการส่งโดยตรงไปยังโฮม (DTH) ของเทคโนโลยีน้องสาว

บอลลีวู้ด อุตสาหกรรมภาพยนตร์ฮินดี ที่มีฐานอยู่ในมุมไบ ก่อตั้งภาพยนตร์ราว 150-200 เรื่องทุกปี ชื่อ บอลลีวู้ด คือ สนธิ ของ บอมเบย์ และ ฮอลลีวูด ช่วง ทศวรรษ 2000 ได้ เห็น การเติบโต ใน ต่าง ประเทศ ของ บอลลีวู้ด สิ่ง นี้ นํา ไป สู่ ความ สูง ใน ด้าน คุณภาพ การ ถ่าย ภาพ และ เรื่องราว ที่ เป็น นวัตกรรม รวม ไป ถึง ความก้าวหน้า ทาง เทคนิค เช่น เทคนิคพิเศษ และ ภาพ เคลื่อนไหว สตูดิโอ ใน กอเรแกน รวม ทั้ง ฟิล์ม ซิตี้ เป็น สถานที่ สําหรับ ฉาก ภาพยนตร์ ส่วน ใหญ่ เมืองดังกล่าวยังเป็นเจ้าภาพอุตสาหกรรมภาพยนตร์ในมาราฐี ซึ่งได้เห็นความนิยมเพิ่มมากขึ้นในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา และบริษัทผลิตรายการโทรทัศน์ต่าง ๆ มุมไบเป็นศูนย์กลางของการสร้างภาพยนตร์ของอินเดีย ภาพยนตร์ภาษาอินเดียอื่น ๆ อีกหลายเรื่อง เช่น เบงกาลี โภชปุรี คุชราติ มาลายาลัม ทมิฬ เตลูกู และอูรดู ยังถูกถ่ายทําในมุมไบด้วยเช่นกัน สลัมด็อก มิลเลียนแนร์ หนังอังกฤษ ชาวอังกฤษ ถูกถ่ายทําที่มุมไบอย่างสิ้นเชิง ซึ่งได้รับรางวัลออสการ์ 8 รางวัล

หอนาฬิการาชไบ ที่มหาวิทยาลัยมุมไบเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มนักรบในยุควิกตอเรียนและศิลปะ ดีโค ซึ่งเป็นแหล่งมรดกโลกของยูเนสโก

โรงเรียน

โรงเรียนในมุมไบเป็น "โรงเรียนเทศบาล" (ดําเนินการโดย MCGM) หรือโรงเรียนเอกชน (ดําเนินการโดยความไว้วางใจหรือบุคคล) ซึ่งในบางกรณีจะได้รับความช่วยเหลือด้านการเงินจากรัฐบาล โรงเรียนในสังกัดบอร์ดต่อไปนี้:

• บอร์ดสถานะ Maharashtra (MSBSSE)
• สภาออล-อินเดียสําหรับการตรวจสอบใบรับรองโรงเรียนอินเดีย (CISCE)
• สถาบันโอเพนสกูลิงแห่งชาติ (ไนโอเอส)
• คณะกรรมการกลางเพื่อการศึกษาระดับมัธยมศึกษา (CBSE)
• เจ้าฟ้าประภาคสากล (IB)
• ใบรับรองการศึกษาระดับมัธยมศึกษาระหว่างประเทศ (IGCSE) ภาษา มา ราฐี หรือ อังกฤษ เป็น ภาษา ปกติ ของ การ สอน

ระบบการศึกษาหลักของ MCGM เป็นระบบการศึกษาชั้นประถมที่ใหญ่ที่สุดในเอเชีย MCGM ดําเนินการโรงเรียนหลักจํานวน 1,188 แห่ง เพื่อพัฒนาการศึกษาระดับประถมศึกษาให้แก่นักเรียน 485,531 คน ในแปดภาษา (มาราฐี, ฮินดี, คุชราตี, อูรดู, อังกฤษ, ทมิฬ, เตลูกู และกันนาดา) นอกจากนี้ MCGM ยังเป็นการส่งเสริมการศึกษาระดับมัธยมให้กับนักเรียน 55,576 คน จนถึงโรงเรียนมัธยม 49 แห่ง

อุดมศึกษา

มหาวิทยาลัย มุมไบ เป็น หนึ่ง ใน มหาวิทยาลัย ที่ ใหญ่ ที่สุด ใน โลก

ภายใต้แผนการ 10+2+3/4 นักเรียนจบการศึกษา 10 ปี และสมัครเข้าเรียนในมหาวิทยาลัยชั้นประถมสองปี โดยพวกเขาเลือกหนึ่งในสามสตรีม: ศิลปะ การค้า หรือวิทยาศาสตร์ ตาม ด้วย หลักสูตร ระดับ ทั่วไป ใน สาขา การศึกษา ที่ เลือก ไว้ หรือ หลักสูตร ระดับ อาชีพ เช่น กฎหมาย วิศวกรรม และ ยา วิทยาลัยส่วนใหญ่ในเมืองนี้มีความเกี่ยวข้องกับมหาวิทยาลัยมุมไบ ซึ่งเป็นมหาวิทยาลัยที่ใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งของโลกในแง่ของจํานวนนักศึกษา

มหาวิทยาลัย มุมไบ เป็น หนึ่ง ใน มหาวิทยาลัย ชั้น นํา ใน อินเดีย โดยได้รับการจัดให้อยู่ในอันดับที่ 41 ในบรรดาคณะวิศวกรรม 50 อันดับแรกของโลกโดยบริษัทข่าวกระจายเสียงของอเมริกา บิสิเนส อินไซเดอร์ ในปี 2555 และเป็นมหาวิทยาลัยแห่งเดียวในรายชื่อประเทศของ BRICS ที่กําลังปรากฏขึ้นห้าประเทศคือบราซิล รัสเซีย อินเดีย จีน และแอฟริกาใต้ นอกจากนี้ มหาวิทยาลัยมุมไบได้รับการจัดอันดับเป็นอันดับที่ 5 ของมหาวิทยาลัยชั้นนําในอินเดียในปัจจุบันในปี 2556 และอยู่ในอันดับที่ 62 ของมหาวิทยาลัยคิวเอส บริกส์สําหรับปี 2556 ซึ่งเป็นอันดับมหาวิทยาลัยชั้นนําของประเทศบริคส์ห้าประเทศ (บราซิล รัสเซีย อินเดีย จีน และแอฟริกาใต้) คะแนนสูงสุดในอันดับของมหาวิทยาลัย QS: BRICS เป็นเอกสารสําหรับแต่ละคณะ (ที่ 8) ชื่อเสียงของนายจ้าง (ที่ 20) และข้อมูลอ้างอิงต่อกระดาษ (28 ที่) ในอันดับที่ 10 ของมหาวิทยาลัยชั้นนําของอินเดียในปี 2556 ด้วยสถาบันอุดมศึกษาชั้นนํา 7 แห่งในสิบแห่งที่เป็นมหาวิทยาลัยด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีล้วน ๆ จึงเป็นมหาวิทยาลัยมัลติดิสซิบิเนียอันดับที่ 3 ของอินเดียในมหาวิทยาลัย QS

สถาบันเทคโนโลยีของอินเดียบอมเบย์เป็นสถาบันวิศวกรรมชั้นนําในประเทศ

สถาบันเทคโนโลยีแห่งอินเดีย (IIT Bombay) สถาบันเทคโนโลยีเคมี (เดิมคือ UDCT / UICT), Vermata Jijabai Technology Institute (VJTI) ซึ่งเป็นสถาบันวิศวกรรมและเทคโนโลยีชั้นนําของอินเดียและโรงเรียนเทคโนโลยี พร้อมด้วยมหาวิทยาลัยสตรีของ SNDT เป็นมหาวิทยาลัยอิสระที่ตั้งอยู่ในมุมไบ เมื่อเดือนเมษายน 2558 IIT Bombay ได้เปิดตัวโครงการ Embay ฉบับแรกระหว่างสหรัฐฯ และอินเดียร่วมกับมหาวิทยาลัยวอชิงตัน เซนต์หลุยส์ วิทยาลัยวิศวกรรมธาโดมัล ชาฮานี เป็นวิทยาลัยวิศวกรรมเอกชนแห่งแรกและที่เก่าแก่ที่สุดในสังกัดมหาวิทยาลัยกลางเมืองมุมไบ และยังเป็นผู้บุกเบิกสถาบันแรกในมหาวิทยาลัยของเมืองเพื่อเสนอหลักสูตรในระดับปริญญาตรีในสาขาวิศวกรรมคอมพิวเตอร์ เทคโนโลยีสารสนเทศ วิศวกรรมชีวเวชศาสตร์และเทคโนโลยีชีวภาพอีกด้วย แกรนท์ เมคอลเลจ ที่ก่อตั้งในปี 1845 และ เซธ จี.เอส. คณะแพทยศาสตร์เป็นสถาบันการแพทย์ชั้นนํา ที่เชื่อมโยงกับโรงพยาบาลเซอร์ จัมเชดจี จีบอย กรุ๊ป และโรงพยาบาลเคเอ็มตามลําดับ มุมไบเป็นสถาบันด้านวิศวกรรมอุตสาหกรรมแห่งชาติ (NITIE) สถาบันการศึกษาด้านการบริหารจัดการแห่งชาติ (JBIMS) สถาบันการบริหารจัดการแห่งนารซี มอนจี (NMIMS) สถาบันการจัดการและวิจัยเชิงสังคมศาสตร์ (NMIMS) S P Jain สถาบันการจัดการและวิจัยแห่งชาติ Tata ของสถาบันสังคมศาสตร์ (TISS) และโรงเรียนการจัดการอื่น ๆ อีกหลายแห่ง วิทยาลัยกฎหมายของรัฐบาลและวิทยาลัยไซเดนแฮม ตามลําดับ กฎหมายและวิทยาลัยพาณิชย์ที่เก่าแก่ที่สุดในอินเดียตั้งอยู่ในมุมไบ เซอร์เจ เจ โรงเรียนศิลปะเป็นสถาบันศิลปะที่เก่าแก่ที่สุดของมุมไบ

มุมไบเป็นแหล่งของสถาบันวิจัยที่มีชื่อเสียงสองแห่ง: สถาบันวิจัยพื้นฐานทาทา (TIFR) และศูนย์วิจัยบาห์อะตอมิก (BARC) BARC ควบคุม CERUS, เตาปฏิกรณ์วิจัยนิวเคลียร์ 40 MW ที่โรงงานในทรอมเบย์

50,000 คนสามารถรับได้ ในสนามกีฬาบราบอร์น หนึ่งในสนามกีฬาคริกเก็ตที่เก่าแก่ที่สุดในประเทศ

สร้าง ขึ้น ใน ปี 1883 มา ฮาลักซี เรเซคอร์ส ถูก สร้าง ขึ้น จาก ดินแดน ที่ น่า อับอาย ที่ รู้จัก กัน ใน ชื่อ มาฮาลักชมี แฟลตส์

คริกเก็ต เป็น ที่ นิยม มาก กว่า กีฬา อื่น ๆ ใน เมือง เนื่องจากการขาดแคลนพื้นที่จึงมีการแก้ไขเวอร์ชันต่างๆ (โดยทั่วไปเรียกว่าจิ้งหรีดนกกูลลี) จะถูกเล่นอยู่ทุกที่ มุมไบเป็นที่ตั้งของคณะกรรมการบริหารคริกเก็ตในอินเดีย (BCCI) และพรีเมียร์ลีกของอินเดีย (IPL) ทีมคริกเก็ตมุมไบแสดงถึงเมืองในถ้วยรานจีและได้รับตําแหน่งสูงสุด 40 ตําแหน่ง โดยทีมใดก็ได้มากที่สุด ทีมอินเดียนอินเดียน พรีเมียร์ลีก ทีมอินเดียนแดงของอินเดียในเมืองมุมไบก็ตั้งอยู่ในเมืองเช่นกัน มุมไบมีสนามคริกเก็ตนานาชาติอยู่สองแห่ง สนามกีฬาวันเคดและสนามกีฬาบราบอร์น การแข่งขันคริกเก็ตครั้งแรกในอินเดียเล่นในมุมไบที่เมืองบอมเบย์ยิมฮานา การแข่งขันกีฬาคริกเก็ตครั้งใหญ่ที่สุดในเมืองขณะนี้เป็นครั้งสุดท้ายของการแข่งขันคริกเก็ต ICC คริกเก็ต เวิลด์คัพ 2554 ซึ่งจัดขึ้นที่สนามกีฬาวันเคด มุมไบและลอนดอนเป็นเมืองเพียงสองเมืองเท่านั้นที่เป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันฟุตบอลโลกครั้งสุดท้าย และการแข่งขันชิงแชมป์เปี้ยน ICC ที่จัดขึ้นที่สนามกีฬาบราบอร์นในปี 2549

ฟุตบอลเป็นกีฬายอดนิยมอีกประเภทหนึ่งในเมือง โดยมีฟุตบอลโลกและพรีเมียร์ลีกอังกฤษ ติดตามอย่างแพร่หลาย ในอินเดียน ซูเปอร์ลีก เอฟซีเมืองมุมไบเป็นตัวแทนของเมือง ในขณะที่ I-Leak (การแข่งขันในเมืองนี้จะจัดขึ้นที่ Comporage Ground) เมืองนี้จะแสดงโดยทีมสองทีม: สโมสรฟุตบอลมุมไบและแอร์อินเดีย เมื่อมีการประกาศให้อินเดียเข้าสู่สมาคมฟุตบอลแห่งชาติอินเดียในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2554 ที่กรุงมุมไบเป็นหนึ่งในแปดเมือง เพื่อให้ได้รับโอกาสให้มีทีมเข้ารับช่วงเปิดเทอม

แฟรนไชส์ฟุตบอลอาชีพครั้งแรกของมุมไบอเมริกันฟุตบอล คือ กลาดิเอเตอร์ เล่นในฤดูกาลแรกในเมืองปูเน เมื่อปลายปี 2555

ในฮอกกี้ มุมไบ เป็นบ้านของนาวิกโยธินมุมไบและนักมายากลมุมไบในซีรีส์โลกฮอกกี้และสันนิบาตฮอกกี้อินเดียตามลําดับ การ แข่งขัน ใน เมือง นี้ ถูก เล่น ที่ สนาม กีฬา มาฮินดรา ฮอกกี้

สันนิบาตแบดมินตันของอินเดีย (IBL) ซึ่งปัจจุบันรู้จักกันในนามพรีเมียร์แบดมินตันลีก เดินทางเยือนมุมไบเช่นกันนับตั้งแต่พิธีเปิดงานเมื่อปี 2556 เมื่อมีการจัดฉากสุดท้ายที่ สมาคมกีฬาแห่งชาติของอินเดียที่มุมไบ ในฤดูกาลที่สอง การแข่งขันกีฬาแบดมินตัน พรีเมียร์ลีก ปี 2559 จัดขึ้นระหว่างทีมในมุมไบ รอกเก็ตส์ในกรุงเดลี (เดิมคือเดลฮีเอเซอร์ส) ทําให้ผู้เข้าชมได้ขึ้นร้องขอตําแหน่งในที่สุด พิธีเปิดการประชุมยังจัดขึ้นที่มุมไบในระหว่างรอบชิงชนะเลิศในกรุงเดลี ในพรีเมียร์แบดมินตันลีก ปี 2550 (หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า โวดาโฟน พีบีแอล 2550 ด้วยเหตุผลด้านการสนับสนุน) ทีมร็อกเก็ตส์ในเมืองมุมไบชนะนักล่าไฮเดอราบัด 3-1 เพื่อดําเนินการขั้นสุดท้าย ในขั้นสุดท้าย พวกเขาเสีย 3-4 ไปกับเชนไน สแมชเชอร์ส

ยู มุมบา คือทีมที่เป็นตัวแทนของมุมไบในลีกคาบัดดิอาชีพของประเทศ โปรคาบัดดี ขา ของ โปร คาบัดดิ จัด ไว้ ที่ NSCI เวอร์ลี

รักบี้เป็นอีกหนึ่งกีฬาที่กําลังเติบโตในมุมไบ โดยมีการแข่งขันกีฬาที่บอมเบย์ยิมฮานาตั้งแต่เดือนมิถุนายนถึงเดือนพฤศจิกายน

ทุกเดือนกุมภาพันธ์ มุมไบ มี การ แข่งขัน ชาว มหาลักษมี ที่ สนาม แข่ง ของ รัฐ มหาลักษมี นอกจากนี้ เดอร์บี้ ของแมคโดเวลล์ยังถูกจัดขึ้นในเดือนกุมภาพันธ์ ที่คลับเทอร์ฟในเมืองมุมไบ เมื่อเดือนมีนาคม 2547 รถของ F1 ทีมอินเดีย F1 ได้เปิดตัวในเมืองดังกล่าวในปี 2551 เมืองนี้กําลังวางแผนที่จะสร้างลู่ทาง F1 ของตนเองและไซต์ต่าง ๆ ในเมืองที่กําลังถูกขีดไว้ ซึ่งทางการได้วางแผนที่จะปิดตัวลงบนเกาะ Marve-Malad หรือ Panvel-Kalyan หากได้รับการอนุมัติ แทร็กดังกล่าวจะถูกนําไปใช้ในคลับโดยมีสวนสนุก และจะแผ่คลุมพื้นที่ประมาณ 160 ถึง 200 ha (400 ถึง 500 เอเคอร์) ในปี 2004 การแข่งขันวิ่งมาราธอนประจําปีที่มุมไบได้รับการก่อตั้งขึ้นเป็นส่วนหนึ่งของ "การแข่งขันที่ยิ่งใหญ่ที่สุดบนโลก" มุมไบยังได้เป็นเจ้าภาพจัดงานเทนนิสสายการบินคิงฟิชเชอร์อีกด้วยซึ่งเป็นทัวร์นาเมนต์ซีรีส์นานาชาติ ของเอทีพี เวิลด์ ทัวร์ ในปี 2549 และ 2550

ทีมกีฬาระดับภูมิภาคและระดับมืออาชีพจากมุมไบ

อดีตทีมกีฬาระดับภูมิภาคและระดับมืออาชีพจากมุมไบ